چکیده:
با وقوع حادثه 11 سپتامبر، آمریکا ایجاد اصلاحات در کشورهای خاورمیانه را
سرلوحه برنامه خود در قالب طرح خاورمیانه بزرگ قرارداد. این طرح طی سال
2002 م و در قالب رویکردی به ظاهر اجتماعی، اما به شدت سیاسی – امنیتی در
دستور کار سیاست خارجی آمریکا قرار گرفت. عدم اشراف و توجه طراحان این
سیاست به عوامل جامعه شناختی در منطقه، سهم شگرفی در عدم موفقیت و ناکامی
طرح مزبور داشت. تحولات یکسال اخیر خاورمیانه که متاثر از بیداری اسلامی در
حوزه عربی است، بازتاب ناکمی این طرح به شمار می رود. در این راستا، یکی از
دلایل موفقیت و تداوم حضور مردم در صحنه، بومی بودن و اصالت مردمی خیزش
خاورمیانه و عدم نقش آفرینی نیروهای بین المللی در خلق این حرکت می باشد. بحرین
یکی از اضلاع اصلی این بیداری اسلامی است که گرانیگاه بحث نوشتارحاضر است.
خلاصه ماشینی:
کليدواژهها: خاورميانه بزرگ، هويت ، سازهانگاري، دموکراسي سازي، بحرين ، بيداري اسلامي * دکتري روابط بين الملل از دانشگاه تهران و معاون وزير امور خارجه در امور کشورهاي عربي و آفريقا فصلنامه مطالعات راهبردي سال چهاردهم شماره دوم تابستان ١٣٩٠ شماره مسلسل ٥٢ ١٣٦ مقدمه چارچوب روابط بين الملل را همواره هويت هايي شکل دادهاند که گسترهاي از نژاد، قوم، طبقه ، جنسيت ، مذهب ، سن ، درآمد و مانند آن را شامل ميشوند و هر يک از اين موارد، به طريقي عمل کردهاند که بر سياست بين الملل تأثير گذاشته است (٢٨ :١٩٩٥ ,Zalewski).
با عنايت به تحولات سياسي – اجتماعي خاورميانه و مؤلفه هاي جامعه شناختي موجود در منطقه ، در اين مقاله ، نگارنده درصدد است رابطه مؤلفه هويت ديني و تأثير آن بر ناکامي طرح خاورميانه بزرگ از يک طرف و تأثير آن بر بيداري اسلامي در جهان عرب را از سوي ديگر، با مطالعه موردي بحرين ، واکاوي نمايد.
براي تأييد اين فرضيه ، نقش و عوامل جامعه شناختي را بررسي نموده و با مروري بر پيشينه و جهت گيري طرح خاورميانه بزرگ، ابعاد و نقش هويت را مورد واکاوي قرار داده و رابطه آن با تحولات اخير منطقه ، يعني بيداري اسلامي را نشان خواهيم داد.
نظام خانواده به رغم تلاشهاي گسترده آمريکا و غرب براي تغيير هويت و فرهنگ سازي جديد در خاورميانه ، نظام خانواده در اين منطقه ، کماکان به عنوان نهاد اجتماعي، از قوام و کارکرد لازم برخوردار است و اين نظام اجتماعي ، با نقش محوري زنان و از طريق سبک زندگي مؤمنانه خود، بازيگر پيشتاز بيداري اسلامي در تحولات منطقه عربي بود.