چکیده:
شهر کوفه در دوران عمر و برای اسکان سپاهیان اسلام بنا نهاده شد. مکان بناگذاری آن در شش کیلومتری شهر باستانی «حیره» بود. اولین پایه های تشیع در کوفه با امارت عمار یاسر در آنجا ریخته شده و با انتخاب این شهر به مرکزیت خلافت اسلامی توسط امام علی تثبیت گردید. ایرانیان، که از همان آغاز، بخش قابل توجهی از جمعیت این شهر را تشکیل می دادند، تحت تاثیر برخی عوامل، از قبیل سیاست های عرب گرایانه عمر و عثمان، عدالت و برابری که در دوران خلافت علی در کوفه مشاهده کرده بودند و جنبش های شیعی که در این شهر به وقوع می پیوست، به مذهب تشیع گرایش پیدا کردند. تشیع کوفه بعدها توسط همین ایرانیان ساکن در کوفه، خاندان اشعری و سادات مهاجر به ایران و نیز در نتیجه تعامل علمی میان مراکز علمی ایران (به ویژه قم) با کوفه، به ایران منتقل شد و به این دلیل که بخش عظیمی از تعالیم آن در نتیجه ارتباط بدون واسطه با ائمه اطهار حاصل شده بود و نیز عدم تغییر آن طی قرون متمادی، دارای خلوص بالایی است.
خلاصه ماشینی:
تشيّع کوفه بعدها توسط همين ايرانيان ساکن در کوفه، خاندان اشعري و سادات مهاجر به ايران و نيز در نتيجة تعامل علمي با مراکز علمي ايران (بهويژه قم)، به ايران منتقل شد و به سبب آنکه بخش عظيمي از تعاليم آن در نتيجة ارتباط بدون واسطه با ائمّة اطهار( حاصل شده بود و نيز عدم تغيير آن طي قرون متمادي، داراي خلوص بالايي است.
همانگونه که حيره سابق (به دليل موقعيت جغرافيايي ويژهاي که داشت) عامل انتقال فرهنگها و اديان و مذاهب گوناگون (زرتشتي، مسيحي و مانند آن) به داخل شبهجزيره بود، کوفه نيز چنين نقشي ايفا مينمود، با اين تفاوت که فرهنگ منتقل شده در اين زمان، اسلام (تشيّع) و مسير انتقال از شبهجزيره به ايران بود.
فرضية اين مقاله آن است که شهر کوفه از جهات گوناگون، در گرايش ايرانيان به تشيّع نقش اساسي ايفا نموده است که از آن جمله ميتوان به شرايط تاريخي ـ جغرافيايي کوفه و نقش آن در کارکرد طبيعي اين شهر به عنوان عامل انتقال فرهنگي، ساختار جمعيتي کوفه، تعداد فراوان ايرانيان در اين شهر و سير مهاجرت ايرانيان و سادات و علويان از کوفه به ايران، اوضاع سياسی کوفه در عصر خلفا، گسترش دامنة جنبشهاي سياسي شيعيان اين شهر به ايران و نقش آنها در گسترش تشيّع در مناطق گوناگون کشور و نيز نقش فرهنگي شاگردان کوفي ائمّة اطهار در گسترش تشيّع به ايران اشاره نمود.
عوامل نفوذ تشيّع از کوفه به ايران مهاجرت خاندان اشعري به قم جدّ اشعريان قم، سائب بن مالک بن عامر اشعري، از شيعيان برجستة کوفه، پدرش صحابي رسول خدا( بود و خودش در صفين در کنار امام علي جنگيد و در قيام مختار نيز از وي حمايت نمود.