چکیده:
اقلیم به عنوان سامانهای متشکل از چندین متغیر است. تغییر در هریک از این متغیرها نتایج متنوع و متفاوتی درپی دارد. اخیرا دانشمندان به منظور تحلیل تغییرات اقلیمی توجه خود را به دنباله توزیع فراوانی (فرینهای) هریک از عناصر اقلیمی معطوف داشته و نمایههای مختلف و متنوعی برای ردیابی این مشخصهها ارائه نمودهاند. یکی از عناصری که قادر است تغییرات اقلیمی را منعکس نماید، بارش و رفتار زمانی آن است. بررسی تغییرات توام تمامی مشخصات فرین بارش، قادر است فضای چند بعدی این عنصر اقلیمی را بهتر نمایش دهد. یکی از روشهای تحلیل توام تغییرات این عنصر و هر عنصر اقلیمی دیگر، به کارگیری تکنیکهای آماری چند متغیره است. به منظور بررسی توام فرینهای بارش ، 26 نمایه فرین بارش از بارشهای روزانه شهر زنجان طی دوره آماری 2006-1961 استخراج گردید. سپس با استفاده از تکنیک تحلیل مؤلفههای مبنا، 6 مؤلفه از 26 نمایه حدود 4/86 درصد از تغییرات را توضیح میداد. این شش مولفه به لحاظ وجود روند، جهش و چرخههاآزمون شدند. از سال 1982 به بعد مولفه اول با تغییر سطح معنی دار بر کاهش بارشهای حاصل از صدک اول دارند. مولفه دوم به عنوان نماینده فراوانی و تداوم بارشهای بزرگ حاوی روند کاهشی معنی داری بوده است. بقیه مولفهها فاقد روند و جهش بودهاند. تحلیل طیفی مؤلفههای مبنای فرینهای بارش نیز نشان داد که مولفه دوم علاوه بر روند بلند مدت، حاوی چرخههای حدودا سه ساله است. مولفه چهارم به عنوان نماینده بارشهای ابر سنگین با چرخههای تقریبی چهار ساله و مولفه پنجم که نماینده میزان، فراوانی و تداوم بارشهای کم مقدار است، حاوی چرخههای 3-2 ساله هستند.
خلاصه ماشینی:
"سپس یازده مشخصه بارشهای فرین توصیه شده به وسیله کمیته مشترک اقلیم شناسی سازمان جهانی هواشناسی برنامه پژوهش در اقلیم جهان مربوط به پروژه قابلیت پیش بینی و تغییرپذیری اقلیم شامل گروه متخصصان پیش بینی، پایش و نمایههای تغییر اقلیم و 15 نمایه تعریف شده به وسیله اندیشمندان مختلف و نیز براساس تعریف نگارنده (مجموعا 26 نمایه) برای مشاهدات تعریف و محاسبه گردید.
از - Principle Components Analysis - P- Mode آنجا که واحدها و به تبع آن بزرگی مقادیر شاخصها با یکدیگر متفاوت بود و به منظور ارائه مقادیر بدون بعد، هریک از شاخصها () براساس میانگین () و انحراف معیار() شان و با استفاده از نرم افزارSPSS/Win به صورت زیر به شکل نمره هنجار شده محاسبه شد: (1) از آنجا که تعداد روزهای توام با بارشهای بیش از صدک 99 و متوسط تعداد روزهای متوالی توام با بارش در تمامی سالها یک روز بوده، در هنجارسازی تمام روزها برابر صفر خواهند بود.
دراین مولفه مجموع بارشهای حاصل از صدکهای پنجم و دهم (با بارهای 308/0 و 237/0-)، سهم این بارشها ( با بارهای 328/0 و 245/0-)، روزهای توام با بارش صدک دهم ( با بار 247/0- )، آستانههای بارش صدک اول، 90 و 95 ( به ترتیب با بارهای 272/0، 316/0- و 337/0-)، سهم بارش صدک 99 و تعداد روزهای توام با بارش صدک 90( با بارهای 211/0 و 249/0) و نیز حداکثر طول دوره خشک (203/0-) بیشترین بارها را برعهده دارند.
شکل1: تغییرات زمانی و روند شش مولفه مبنای نمایههای فرین بارش زنجان برای دوره آماری 2006-1961 (مأخذ: نگارنده) مولفه اول به عنوان نماینده بارشهای کم مقدار فاقد روند معنی داری است."