چکیده:
بخشی از پیشینه ادبی و تاریخی ایران ، در آثاری به جای مانده که حاصل ترجمه و یـا اقتباس از متون مکتوب به زبان های دیگر است . این ترجمه ها را «میرزا»هـای مسـلط به زبان و ادبیات فارسی انجام میدادند. سبک نگارش این آثار همـان سـبک نگـارش دورة زمانی ترجمه است . دورة قاجاریه از مهم ترین دوره های ترجمه در تاریخ ایـران از زبان فرانسوی و انگلیسی است . هدف این مقاله ، بررسی و ارزیابی نقش و جایگاه ترجمه از زبان انگلیسی بـه زبـان فارسی، در مقایسه با زبان فرانسوی، در بخشی از دورة قاجار است . در این پژوهش ، ضمن بررسی تاریخ ترجمه از زبان انگلیسی به فارسی، با اتکـا بـه تعداد آثار ترجمه شده و تعداد مترجمان دارالترجمه ناصری، پیشی گرفتن زبان فرانسه از زبان انگلیسی نشان داده ، و زمینه ها و عوامل این امر شناسایی و بررسی شده است .
خلاصه ماشینی:
در حقیقـت آغاز راه فرهنگی ایران در موضوع ترجمه ، در همان دورة قاجاریـه شـکل گرفتـه اسـت و مترجمان امروز، ادامه دهندة همان حرکت فرهنگی هستند؛ بنابراین ، بازشـناختن مسـیر پیموده شده در ترجمۀ متون انگلیسی به فارسی، چراغ روشنی در ادامۀ این مسیر خواهد بود.
برای آنکه بدانیم نخستین ترجمه در دورة قاجار دقیقا کدام اثر بوده و چه وقت اتفاق افتاده است ، باید کمی به قبل تر از زمان ترجمۀ کتاب در ایران برگردیم ؛ یعنی زمانی کـه ایران برای برقراری ارتباط با کشورهای دیگر، هم برای نامه نگاری و هم برای ملاقات های حضوری، با کمبود مترجم و اشخاص دوزبانه در دربار دست به گریبـان بـود.
از دیگر اقدامات فرهنگی امیرکبیر، انتشار روزنامۀ وقایع اتفاقیه بـه سرپرسـتی ادوارد برجیس انگلیسی بود (اعتمادالسلطنه ، ١٣٦٣: ٥١٩)، اما امیرکبیر برای آنکه منابع بیشتری از کتاب های غربی ترجمه شود، در دستگاه دولت ، هیئتـی از مترجمـان مختلـف گـرد هـم آورد و برای به کار گرفتن این مترجمان ، به دنبال انتقال کتاب های مختلف ـ به خصـوص از فرانسه به ایران ـ بود؛ حتی به جان داوود دستور داد که کتاب هـای خـوبی در زمینـۀ مهندسی و تاریخ از فرانسه به دست بیاورد.
) کتاب های ترجمه شده از انگلیسی و فرانسه در دورة ناصرالدین شـاه و مظفرالدین شاه (١٢٦٤-١٣٢٤ ق .