ملخص الجهاز:
)__ «من که در آن دوران دانشجویی بودم که سعی میکرد نظامهای تعلیم و تربیت و در واقع کارهای درست را برای آموزش و پرورش انتخاب کند ، یکی از کارهایی که کردم این بود که رفتم پیش آقای اعتمادزاده تا بپرسم چه بکنیم که انسان تربیت بشود و در واقع انسان مقام خودش را در انسانیت به دست بیاورد و هدفش هدف بشردوستانه باشد، ایشان در واقع مرا در تمام طول سالهایی که کار کردم به طور مستقیم یا غیرمستقیم راهنمایی کرد.
» شمس لنگرودی سخنران بعدی بود که از اولین دیدارش با به آذین حکایت کرد و چنین گفت: «در آن سالها آنچه من از آقای به آذین شنیدم و آنچه ایشان در همان سال ۵۶ عنوان میکردند، از همه منطقیتر به نظر میرسید و بخشی از پیشبینیهایش در عرصه اجتماعی و فرهنگی درست از آب درآمد.
» مهدی غبرایی در ادامة سخنان خود به فضاهای این رمانها اشاره کرد و افزود: «فضای داستان «جان شیفته» فرانسه ابتدای سدة بیستم است و وضعیت اجتماعی (به تصویر صفحه مراجعه شود.
» سپس کامران پورصفر با عنوان رابطة میان ادبیات و تاریخ سخنرانی خود را آغاز کرد: «به آذین به گواهی تالیفات و ترجمه هایش رابطهای عمیق با تاریخ داشته و علاوه بر آنکه در برخی از برجسته ترین تالیفات خود، نظیر دختر رعیت و کاوه، روندهای تاریخی را دستمایه و موضوع کار خود قرار داده، برخی از برجسته ترین و بهترین ترجمه های او نیز یا داستان هایی هستند که از تبدیل تاریخ به قصه بوجود آمده اند و یا اینکه تاریخ در آنها مجرای تشکیل و عبور داستان قرار گرفته است.