Abstract:
مقاله حاضر به مطالعه و تحلیل داستان مهر و ماه می پردازد. علاوه بر طرح مباحثی درباره این داستان، پیشینه و روایت های دیگری از آن، به پژوهش ریخت شناسانه ساختار داستان و عناصر آن توجه شده و مباحثی مانند زبان، شخصیت، راوی و زاویه دید، ساختار زنجیره ای داستان، بن مایه ها، زمان و مکان در آن بررسی شده است. سراسر کتاب را یک داستان بلند در برگرفته و شخصیت های متعددی در پیشبرد رویدادها درگیرند. نثر این اثر گاهی ساده و گاهی فنی و مسجع می شود. در این داستان از 45 شخصیت استفاده شده که غالبا با نام خاص از آنها یاد می شود. بیشترین شخصیت ها را جادوان و پریان(5/24 درصد) و زنان و دختران (2/22درصد) تشکیل داده اند. راوی داستان نامعلوم و مبهم است. زاویه دید داستان، سوم شخص یا دانای کل است. کارکردهای سی و یک گانه مورد نظر پراپ را در این داستان می توان دید و آن را می توان در شش مرحله وضعیت آغازین، پیچیدگی مسئله، انتقال، ستیز، بازگشت و به رسمیت شناخته شدن دسته بندی کرد. الگوی روایی داستان بدین قرار است: α γ φ δ β ↑ ε λ F A C λ E G G K D H F C B E B O λ H K M Ex φ Pr U K E Pr O T L K W QN I Rs ↓ شخصیت های داستان را نیز می توان از منظر پراپ در هفت حوزه کنش متمایز کرد. حوادث خارق العاده از عناصر اصلی این داستان است که به همراه جادوان و پریان روایت را پیش می برد، زمان، طبق روال داستان های سنتی نامعلوم و کلی است. مکان های شکل گیری داستان برخی واقعی و برخی خیالی اند و از چین، هند، مکه، شام و مصر تا مغرب را در بر می گیرند.
In order to focus on the analysis of the Mehr -o- Māh story in this paper، a number of issues، literature reviews and different versions of narratives as well as fiction structures and its elements are rendered. Moreover، it is considered to review some related topics such as language، character، narrator، the point of view، the structure chain and plot، theme، setting and time. As a result، the whole book considered as a long story with numerous characters promoting the events. The structure of the sentences and its style of writing are uncomplicated and technical simultaneously. Furthermore، 45 characters with usually proper names play a role in the narrative، while most of them are magicians and fairies (24.30 %) or women and girls (22.2 %). The narrator، additionally، is unclear and vague، so the story is narrated in the third person point of view. The paper aims to study the story based on the 31 acts which mentioned by Propp and also considering his classification in 6 stages، including preparation، complication، transference، struggle، return، recognition. At the end، it is worth mentioning to know that narrative pattern of the story is as following:
α γ φ δ β ↑ ε λ F A C λ E G G K D H F C B E B O λ H K M Ex φ Pr U K E Pr O T L K W QN I Rs ↓
Moreover، the characters could be classified in 7 distinct groups of act، which extraordinary events as the main elements of the story play a great role. In more details، the time of the narrative is unclear; some of the locations are realistic، while some of them virtual، such as China، India، Mecca، Sham، Egypt and Morocco.
Machine summary:
علاوه بر طرح مباحثی دربـارة این داستان، پیشینه و روایت های دیگری از آن، به پژوهش ریخت شناسانه ساختار داسـتان و عناصر آن توجه شـده و مبـاحثی ماننـد زبـان، شخصـیت ، راوی و زاویـة دیـد، سـاختار زنجیرهای داستان، بن مایه ها، زمان و مکان در آن بررسی شده است .
نامه نگاری و استفاده از اشعار فارسی : یکی از ویژگی های دیگر این اثـر، پیشـبرد داسـتان از طریق نامه نگاری و مکاتبه است که گاهی بین مهر و ماه یـا شخصـیت هـای دیگـر داسـتان نظیـر هلال مغربی جریان می یابد، همچنین مؤلـف از اشـعار شـاعرانی نظیـر حـافظ ، صـفایی و...
هلال می گوید اگر مهر برده نبود برای دامادی مناسب بـود، مهر مکتوب ارمیا را که به هلال نوشته بود به عطارد، وزیر او، می دهد و هلال درمی یابد کـه مهـر پادشاه زاده است ؛ سپس هلال و خورشید به وصلت مهر و ماه رضایت می دهند، آنها نیز بـه مصـر مراجعت می کنند.
شخصیت های داستان یکی از ویژگی های این داستان انتخاب القاب و اسامی حساب شده برای شخصیت هاسـت ؛ بـه گونه ای که اسامی بیشتر شخصیت ها با عملکرد و اوصاف داستانی و رفتاری آنها سـازگاری کـاملی دارد؛ مثلا ابر فرنگی و پسرش سحاب، بوقلمون جادو، دیـو دریـای مغـرب و دختـرش شـبگون و مختال پسر او، شبرنگ سردسته عیاران و ظلمت عیار از چاکران سحاب، اشخاص منفی هسـتند و اسامی و القاب منفی آنها متناسب با کنش ناپسندشان است ؛ ولی خرم روز خالـه مهـر، خورشـید مادر ماه و همسر هلال، روز افزون دختر شـاه پریـان و مـادر مهـر، روشـن رای وزیـر خاورشـاه و نیکاختر پسر وزیر دارای کنش مثبت و القاب و اسامی مقبول دارند.