Abstract:
شورش قلعه دم دم در عصر شاه عباس اول صفوی و توسط امیرخان برادوست ، یکی از امرای مشهور عشایر برادوست ، روی داده است . این مقاله به علل این شورش میپردازد و فرض بر این است که از ماهیتی مذهبی، قومی و قدرت طلبانه برخوردار بوده است . این تحقیق بر روش توصیفی- تحلیلی مبتنی است . پس از تامل و تحلیل اسناد و نوشته های موجود در منابع اولیه و تحقیقات جدید این نتیجه به دست آمد که شورش قلعه تا حد زیادی به دنبال سیاست تمرکزگرایی و مذهبی شاه عباس رخ داده است .
Machine summary:
زمانی هم که امیرخان می خواست به قلمرو خود برگردد، به این بهانه ها که ؛ قلعه قدیمی است و دیگر نمی توان آن را تعمیر کرد؛ در مقابل یورش دشمنان مقاوم نبوده و در صورت حملۀ عثمانی ها به راحتی به دست آنها می افتد؛ از شاه عباس اجازه خواست که قلعۀ دم دم را به جای تعمیر قلعۀ قدیمی ارومیه بنا کند تا به این وسیله بتواند از خانواده اش در مقابل دشمنان محافظت کند؛ بنابراین با توجه به اعتمادی که شاه عباس به او داشت ، اجازه داد که این قلعه در سه فرسخی شهر ارومیه بر بالای کوه بلندی داخل ترگور ساخته شود (دهقان ، ١٣٤٨: ٣٦٣).
زمانی که اخبار ساخت قلعه و استحکامات آن به همه جا رسید؛ بنا به گفتۀ اسکندربیگ ترکمان ، پیربوداق خان ـ امیرالامرای آذربایجان که توطئه گر اصلی این شورش بود- در رفتار و اعمال امیرخان آثار عصیان و سرکشی را مشاهده کرد، نزد شاه عباس رفته و به او گزارش داد که امیرخان این قلعه را بسیار بلند و مستحکم بنا کرده و درصدد است که روزی از آن علیه دولت مرکزی استفاده کند.
امیرخان این بار آشکارا اعلام کرد که ریش سفیدان برادوست به قزلباش و جلالی اطمینان ندارند و با پیوستن او به شاه عباس مخالفت می کنند و تهدید کرده اند که در صورت تحویل قلعه به قزلباش ها ، او را دیگر به عنوان ریاست قبیلۀ خود قبول ندارند؛ بنابراین به دلیل ترس از تفرقه و چنددستگی مردم طایفه اش ، از گفته اش منصرف شده است (استرآبادی ، ١٣٥٨: ٩٦).