Abstract:
دیدگاه عمده روان شناسانی که با رویکرد شناختی مراحل فهم کودکان از مفاهیم دینی را بررسی کرده اند، این است که آموزش دین به کودکان بایستی تا زمان دستیابی کودک به تفکر انتزاعی به تاخیر انداخته شود. در این مقاله دیدگاه مذکور گزارش، نقد و ارزیابی شود. داده ها از راه مراجعه به اسناد و مدارک مربوطه گردآوری شده و به روش توصیفی ‐ تحلیلی و توصیفی ‐ انتقادی تجزیه و تحلیل شده است. یافته های تحقیق حاکی از این است که نظریه تاخیر آموزش دین با این پنج ایراد اساسی مواجه است: 1. چارچوب نظری که رشد دینی در آن چارچوب بررسی شده و نیز ابزار به کارگرفته شده برای سنجش دینداری نامناسب است؛ 2. از پیچیدگی و منحصربه فرد بودن رشد دینی غفلت شده است؛ 3. تفسیری نارسا از مفاهیم دینی ارائه شده است؛ 4. با دیدگاه مستفاد از روایات ناهماهنگ است و اینکه 5. تاخیر آموزش دین هم امکان پذیر نیست و هم آثار نامطلوب تربیتی در پی دارد.
Machine summary:
آموزش دين در دورة كودكي: ارزيابي انتقادي رويكرد روانشناختي حجتالاسلام دكتر محمود نوذري* چكيده ديدگاه عمدة روانشناساني كه با رويكرد شناختي مراحل فهم كودكان از مفاهيم ديني را بررسي كردهاند، اين است كه آموزش دين به كودكان بايستي تا زمان دستيابي كودك به تفكر انتزاعي به تأخير انداخته شود.
اگر اين مطلب را نيز در نظر بگيريم كه برابر تحقيقات انجامشده، كودكان ايراني با يكي دو سال تأخير نسبت به استاندارد جهاني به تفكر انتزاعي دست مييابند (دادستان، 1381، ص598)، بهطور طبيعي از مجموعة تحقيقات چنين استنباط ميشود كه آموزش مفاهيم ديني در ايران بايستي از اواخر دورة نوجواني (15 و 16سالگي) آغاز شود.
اين محقق در خصوص آموزش «معاد» پيشنهاد ميكند كه طرح مباحث جهان آخرت به زماني موكول شود كه ظرفيت درونسازي براي دريافت باورهاي مذهبي انتزاعي به حدّ كافي گسترش يافته است: طرح مبحث جهان آخرت، از يكسو، به علت ترسيم تجسمي پرخاشگر و انتقامجو از خدا در ذهن كودك و از سوي ديگر، به دليل هيجان ترس، وحشت از محدود بودن زندگي و افزايش «اضطراب هستي» كه ناشي از انتظار محتوم مرگ خود يا افراد مورد علاقه كودك است، قابل تأمل و نيازمند يك تغيير كلي است.
تحقيقات مورد نظر چند وجه مشترك دارند: اول اينكه همگي در چارچوب پياژهاي انجام شده است و نظرية تحولشناختي پياژه را پيشفرض گرفتهاند؛ دوم اينكه تصويري مرحلهاي را از درك مفاهيم ديني در كودكان نشان ميدهند؛ سوم اينكه بهطور صريح يا ضمني تأخير آموزش دين را توصيه ميكنند.
J. (2005), "Religious and Spiritual Development in Childhood", Handbook of Psychology of Religion Spirituality, Palutzain R.
L. Park (2005), Handbook of Psychology of Religion Spirituality, New York: The Guilford Press.