Abstract:
امروزه بخش عظیمی از تحقیقات علوم زیستی بر روی موجودات زنده به ویژه حیوانات انجام می پذیرد. بیشتر این آزمایش های علمی با درد برای حیوانات همراه است و تقریبا تمامی این آزمایش ها موجب مرگ زودرس همراه با درد برای حیوانات و در نتیجه موجب بروز واکنش هایی درسراسر دنیا در دفاع از حقوق حیوانات و محافظت از گونه های حیوانات در حال انقراض می شود. دولت ها و نهادهای مردمی علاقه مند به حمایت از حیوانات، گاهی جلساتی در این خصوص برگزار می کنند، ولی امید زیادی برای رعایت این موضوع در سطح جهانی وجود ندارد؛ زیرا در جهانی که حقوق اولیه انسان ها نادیده گرفته می شود؛ امیدواری به رعایت حقوق حیوانات چندان مناسبتی ندارد، ولی این بدان معنا نیست که باید بی توجه بود؛ زیرا با اصلاح واجرای قوانین موجود یا وضع قوانین جدید و نظارت، کنترل و اجرای صحیح آن ها و گسترش این فرهنگ در بین محققان و دانشمندانی که با حیوانات سروکار دارند؛ می توان تا حد زیادی آزمایش های علمی بر روی حیوانات را مدیریت کرد تا حیوانات تحت آزمایش، با حداقل درد در این آزمایش ها وارد شوند و در صورت لزوم در این مورد قوانین جامع جدیدی وضع شود. در این مقاله قوانین و مقررات موجود در باب حقوق حیوانات بررسی و راهکارهایی برای حسن اجرای این قوانین و همچنین نظارت و کنترل بیشتر بر آن ها پیشنهاد می شود تا در جهت توجه بیشتر به حقوق حیوانات آزمایشگاهی و کاهش زجر و آلام آن ها در مسیر پیشرفت علوم و فناوری ها قدمی برداشته شود. هدف اصلی این مقاله لزوم رعایت مسایل اخلاقی برای پژوهش و آزمایش بر روی حیوانات در چارچوب مقررات اسلامی و قوانین پذیرفته شده بین المللی است.
Machine summary:
بحث در مورد استفاده از حیوانات برای مقاصد علمی مانند پژوهش و آموزش و آزمایش مواد و داروهای تولیدشده بر روی حیوانات ، در راس مباحث مربوط به حقوق و رفاه حیوانات قرار دارد که این مباحث از اواسط قرن نوزدهم به صورتی جدی مطرح شده اند و بعد از آن تاریخ توجه به رفاه حیوانات و مسایل مربوط به آن سیر تکامل را طی کرده است و به خصوص مسایل مربوط به اعمال بی رحمی و قساوت بر حیوانات را در برگرفته است ، اما در سال های اخیر، بیشترین تمرکز بر روی استفاده کردن یا نکردن از حیوانات در کارهای تحقیقاتی و حد مجاز تصرف و تسلط انسان بر حیوانات نقطه کانونی این مباحث بوده است .
، مفاد این قوانین به صورت جهانی پذیرفته و مقرر شده است که در تمام آزمایش ها بر روی حیوانات آزمایشگاهی ، باید روش RS٣ (سه آر) مد نظر قرار گیرند که شامل : جایگزینی (replacement)، کاهش (reduction) و پالایش (refinement) به منظور بهبود کیفیت علمی و رعایت اصول اخلاقی در پژوهش در خصوص حیوانات است .
بررسی حقوق حیوانات در ایران در محیط علمی کشور ما نیز توجهات و مقررات مشخصی در این خصوص وجود دارد و راهنمای اخلاقی کشوری برای استفاده از حیوانات در تحقیقات علمی توسط شورای سیاست گذاری وزارتی تدوین شده است و علاوه بر آن حساسیت ها و ملاحظات خاصی نیز در بعضی از مراکز دانشگاهی دیده می شود.