Abstract:
چکیده آیین هندو دین اکثر مردم هندوستان بوده، ولی دربارۀ ماهیت و پیدایش این دین و واژۀ هندو برای این آیین، میان مستشرقان و محققان هندی اختلاف نظر وجود دارد. دین هندو از منابعی چون اوپانیشادها برخوردار است که سرچشمۀ اصلی مکتبهای فلسفی و عرفانی هندی است. در اوپانیشادها نجات انسان از طریق معرفت است؛ معرفت به حقیقت نهایی که همان آتمان و برهمن هستند. آتمان و برهمن دو حقیقت جداگانهای نیستند، بلکه حقیقت واحدی هستند. شانکارا برای آتمان و برهمن دو جنبۀ تنزیهی و تشبیهی قائل است که اولی را نیرگونا مینامد که وصفناپذیر است و دومی را ساگونا مینامد و آن را قابلتوصیف میداند. از نظر او، نیرگونا حقیقت نهایی است، ولی رامانوجا نیرگونا و ساگونا را با هم حقیقت نهایی میداند. مکتب ودانتا بیشترین اهتمام را در تبیین این مفاهیم کرده و در میان مفسران این مکتب، شانکارا و رامانوجا بیشترین سهم را در این مباحث داشتند. در این مقاله برخی از آرای متافیزیکی آنها مخصوصا اختلاف نظر آنها دربارۀ حقیقت نهایی مورد بررسی قرارمیگیرد.
Machine summary:
حقیقت نهایی در دین هندو با تأکید بر دیدگاه شانکارا و رامانوجا علی نقی باقرشاهی * چکیده آیین هندو دین اکثر مردم هندوستان بوده ، ولی دربارة ماهیت و پیدایش این دین و واژة هندو برای این آیین ، میان مستشرقان و محققان هنـدی اخـتلاف نظـر وجـود دارد.
حتی ، موصوف کردن خدا بـا صـفت هـایی چون : نامتناهی ، واقعیت محض ، شعور مطلق و غیره نیز، با آنکه بـه نسـبت توصـیف او بـا صفت های عرضی از صحت بیشتری برخوردار است ، هنوز هم برای توصیف برهمن ، رسا و بلیغ نیست و فقط می تواند ذهن را به سوی این هدایت کند کـه برهمـان از صـفت هـایی چون تناهی ، غیرواقعی بودن و ناشعورمندی بری و برکنار است (چاندرا چاترجی و موهـان داتا، ١٣٨٤: ٧٠٨).
شانکارا در واقع از دو جنبه به خدای واحد می نگرد و می کوشد میان جنبة تشبیهی و تنزیهی خدا سازش ایجادکند، ولی رامانوجا به علـت اینکـه هـم نیرگونـا و هـم ساگونا را حقیقت نهایی می داند و این جهان و مایا را واقعی می پندارد، نمی تواند میان تشبیه و تنزیه سازشی ایجادکند.
ولی این به معنای این نیست که شانکارا برخلاف رامانوجا به احساسات دینی بی اعتنا بوده است ، زیرا وجود مطلقی که شـانکارا از آن سخن به میان می آورد، عین وحدت محض نیسـت .
رامانوجا این تفکر شانکارا را رد می کند بـه اینکه من یا خود عین برهمن است و کاملا می تواند در او ادغام شود.