Abstract:
اسلام و ایمان دو مفهوم قرآنی است که درباره آن دیدگاههای مختلفی ارائه شده است. ایمان از دیدگاه فخر رازی به معنای تصدیق قلبی و باوری استوار و مبتنی بر دلیل، تصدیق پیامبر با تمام آنچه که آورده و اقرار زبانی است و از دیدگاه علامه طباطبایی تعاریف گوناگونی دارد که برخی از آنها درباره مقومات ایمان و برخی دیگر از آنها ناظر به متعلقات ایمان است و به معنای تصدیق یگانگی خداوند و باورداشت آیات الهی، فرشتگان، پیامبران، جانشینان آنان، روز جزا و هر حکمی است که فرستادگان الهی آوردهاند. علامه طباطبایی افزون بر اعتقاد باطنی، التزام به آثار عملی ایمان را از نشانههای ایمان دانسته است، برخلاف فخر رازی که صرف تصدیق قلبی را در مؤمن بودن شخص کافی میداند. فخر رازی در تبیین دیدگاه خویش درباره معنای اسلام و ایمان و پیوند میان آنها دچار ناسازگاریهایی شده است که بر اساس آن گاهی نسبت میان اسلام و ایمان را تساوی و گاهی تباین میداند. وی همچنین از یک منظر نسبت میان مسلمان و مؤمن را عموم و خصوص مطلق و از نگاه دیگر تساوی دانسته است.
Machine summary:
"فخر رازی در هر یک از تعاریف سه گانه یاد شده، عمل را از مقومات مفهومی ایمان بهشمار نیاورده است؛ اما دیگر ارکان ایمان مانند تصدیق و معرفت قلبی با اعتقاد و اقرار زبانی را در تعریف ایمان دخالت داده است؛ وی برای این باور خود، در تفسیر آیه 3 سوره بقره، با ذکر دو دلیل اثبات میکند که ایمان، تنها تصدیق زبانی یا مطلق تصدیق نیست؛ زیرا خداوند متعال در آیه «و من الناس من یقول آمنا بالله و بالیوم الآخر و ما هم بمؤمنین» (بقره / 8) میفرماید: برخی مردم میگویند که به خدا و روز قیامت ایمان آوردیم، درحالیکه مؤمن نیستند.
فخر رازی افزون بر ادله یاد شده در تفسیر آیه پیش گفته جداگانه به بحثی درباره مؤمن و مسلم از دیدگاه اهل سنت پرداخته و مینویسد: اسلام از ایمان اعم است؛ زیرا ایمان، بدون اعتقاد قلبی پدید نمیآید، در حالیکه اسلام با اقرار زبانی صرف نیز محقق میشود؛ اما نزد اهل سنت این دو عنوان یکی هستند؛ زیرا عام در شکل خاص پدید آمده و از آن جدا نیست."