Abstract:
نگاه هستیشناختی و سلوکی به مسئله قرب حق و خلق با یکدیگر و بیان مراتب آن در عرفان اسلامی اهمیت زیادی دارد. از منظر هستیشناسی عرفانی، که مبتنی بر وحدت شخصیه وجود و نظریه تجلی است، دو وجه ارتباطی عام و خاص میان خلق و حق وجود دارد؛ قربی را که انسان در سایة پیمودن دو راه ارتباطی باواسطه و بیواسطه بین خود و حق، به دست میآورد، «قرب سلوکی» مینامند. در مقابل، «قرب وجودی»، همان جلوه حق بودن انسان است. قرب سلوکی در سایة بهرهمندی از نوافل و فرائض، خود مراتبی دارد که با تحصیل نوافل یا جمع میان نوافل و فرائض و... مراتبی از دایرة کمال و ولایت و دوایر نظیر آن ترسیم میشود. همچنین نیز با تقدم و تأخر یکی از آن دو، که «سیر محبی» یا «سیر محبوبی» نامیده میشود، به اعتباری دیگر چهار مرتبه محبت، توحید، معرفت و تحقیق با عنوان مراتب قرب شکل میگیرد.
Machine summary:
"این دایره دوم، مرتبة کمال الهی در طور انسانی است وقتی شمولی که از آن بهعنوان جمع متضمن تمحض و تشکیک یاد شده، حاصل شود و ذات عارف ولی و حکم مرتبه او در همه مراتب، اسما، مواطن، نشآت و احوال سریان یابد و با حق هر کجا که باشد معیت یابد، همچون معیت رب با او، بدون هیچ حیث مقید و معی، کمال انسانی در طور حضرت الوهیت برای او حاصل میشود (همان، 1374، ص 114ـ115).
دو بیان قونوی در مفاتیح الغیب و إعجاز البیان نشان میدهد که وی مراتب ولایت را مطلق کمال (هم مرتبه کمال و هم اکملیت) دانسته است، بهطوریکه منتهای این کمال، مرتبه کمال مختص به صاحب أحدیةالجمع است که مرتبه اکملیت به او اختصاص دارد ازاینرو، گفته است، پس از مرتبه جمع بین تمحض و تشکیک هیچ مقام دیگری وجود ندارد.
چنانکه در بیان مرحوم اشکوری آمده است: آخرین مراتب ولایت و کمال مرتبه مختص به صاحب أحدیة الجمع است احکام امکان در این حال مستهلک است در نهایت استهلاک و محل آن نیز در غایت تطهیر از همه تعلقات است از این مقام به فناء از قربین و از جمع بین قربین و از فناء تعبیر شده که موسوم به «مرتبه تمحض و تشکیک» و به زبان معروف «اخفی» و...
سپس، فوق این رتبهها، طور اکملیت است که مختص به حضرت محمدیه( میباشد (همان، ج 1، ص 144-145) نتیجهگیری تجلی حق بودن انسان، نشان از نهایت نزدیکی میان حق و اوست (قرب وجودی)، ازآنجاکه از منظر هستیشناسی عرفانی، دو وجه ارتباطی عام و خاص میان خلق و حق وجود دارد، سلوک و پیمودن هریک از این دو راه ارتباطی، مایه قرب انسان به حق میشود (قرب سلوکی)."