Abstract:
از مهم ترین موهبت های الهی در نهاد آدمی ، عقل است که به وسیلة آن مـی توانـد بـه شـناخت حقایق نائل گردد. از جمله آن حقایق ، معارف و احکام دینی است و بر همین اساس است کـه عقل در کنار سایر منابع دینی به عنوان حجت و منبعی بـرای دریافـت احکـام الهـی قـرار داده شده است . در این نوشتار در ابتدا به طور گذرا و اجمالی ، مبانی کارآمـدی اسـتقلالی عقـل در عرصة احکام الهی ارائه می شود و بعد از آن چالش هایی که به سـبب نادیـدهگـرفتن آن مبـانی پیش می آید، مطرح و سپس مورد نقد و بررسی قرار می گیرند. لازم است ذکر شود که بررسی کارآمدی عقل ، اعـم از مقـام فهـم و ادراک اسـت و شامل مقام عمل و بعث و زجر و ... نیز می شود که در لابلای بررسی و نقد چالش ها به آن پرداخته می شود. هدف نگارنده نشاندادن چشم اندازی از کاربرد و تاثیر فی الجملـه عقـل مستقل در عرصة احکام شرعی از راه نقد و بررسی شبهات و چـالش هـای مطـرحشـده در این عرصه می باشد. در نوشتار حاضر تلاش شده است در بررسی چالش ها از مبانی بعید شروع و به مبـانی قریب ختم شود و نیز از چالش های مربوط به مقام فهـم و ادراک عقـل تـا مقـام عمـل بـر اساس این ادراک و نیز مقام توانایی این فهم و حکم عقلی در تاثیر بر بعث یا زجر مکلف نسبت به عمل بر اسـاس آن و ... اقـدام شـود و مهـم تـر آنکـه ایـن چـالش هـا بـه صـورت زنجیرهای و پلکانی و مرتبط با هم مطرح شدهاند؛ به نحوی که بدون پاسخ گویی بـه یکـی از آنها نمی توان قدم در مرحلة بعد گذاشت .
Machine summary:
"بررسی چالش در بررسی این چالش می گوییم : بحث فوق خروج از محل نزاع اسـت ؛ زیـرا بحـث مـا دربارة مستقلات عقلیه است ؛ چراکه قضایای تحسین و تقبیح گزاره هایی است کـه آرای عقلا ـ بماهم عقلا ـ بر آن تطابق دارد و ما فقط در چنین مواردی قائل به ملازمه هستیم و کلام ما شامل غیرمستقلات نمی شود و همان طور که می دانیم عقل در صورت مستقل ، حکم به حسن یا قبح چیزی می کند که جمیع آنچه را در حسـن و قـبح دخیـل اسـت ، درک کند؛ مثلا شکی نداریم که عقل به طور استقلالی حکم می کند بـه قـبح کـذبی کـه موجب هلاک پیامبر شود و با استقلال عقل در ایـن حکـم ، خـود عقـل ، حکـم قطعـی می کند به حرمت این کذب شرعا؛ زیرا فرض این است که احکام شرعیه تابع مصالح و مفاسدند و عقل هم با حکم ضروری وقطعی ، ادراک و بر ثبوت مفسده در چنین کـذبی حکم کرد؛ حال با این فرض ، عقل هرگز احتمال نمی دهد که حکم شارع طبق حکـم او نباشد؟ پس عقل در چنین مواردی به ملازمة واقعیه حکم می کند."