Abstract:
پژوهش درمورد توسعه متعادل مناطق، از این جهت اهمیت دارد که نابرابری های فضایی، تاثیرات جبران ناپذیری بر جدایی گزینی مناطق خواهد گذاشت. بر این اساس هدف پژوهش حاضر، تحلیل و سنجش سطوح توسعه یافتگی و نابرابری های فضایی در یک نمونه تجربی(استان خراسان شمالی) است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است و گستره مکانی تحقیق، کلیه شهرستان های استان خراسان شمالی با قلمرو اداری- سیاسی سال های 1365، 1375و 1385 می باشد. برای سنجش میزان نابرابری شهرستان های این استان، تعداد 61 زیرشاخص به کار گرفته شدند که با استناد به سالنامه های آماری سال های اشاره شده و در مواردی پرسش از ادارات مربوط و مراجعه به سایت ادارات تعریف شده اند. به منظور تجزیه و تحلیل شاخص ها از روش جدید منطق فازی استفاده شد؛ به این صورت که ابتدا داده ها در سه سطح پایگاه قوانین فازی بررسی شدند و در هر سال میزان توسعه یافتگی هر شهرستان مشخص شد و سپس با استفاده از روش ضریب اختلاف ویلیامسون روند نابرابری فضایی در استان تعیین شد. یافته های پژوهش نشان داد، طی سال های مذکور با وجود افزایش میزان توسعه یافتگی شهرستان های استان، همگرایی نسبی بین شهرستان ها به وجود نیامده است. به طور کلی از جمله دلایل اصلی نابرابری فضایی در استان خراسان شمالی می توان به شکل گیری نظام مرکز- پیرامونی و عدم توزیع بهینه امکانات با توجه به جمعیت هر شهرستان اشاره نمود.
Machine summary:
سنجش سطوح توسعه یافتگی و نابرابریهای فضایی در استان خراسان شمالی با استفاده از مدل منطق فازی هاشم داداشپور (استادیار برنامه ریزی شهری و منطقه ای، دانشگاه تربیت مدرس، نویسنده مسؤول ) h-dadashpoor@modares.
/ شکل ١: فر آیند تحلیل و سنجش توسعه یافتگی و نابرابری های فضایی در خراسان شمالی ماخذ: نگارندگان، ١٣٩٢ ٣-١- متغیرها و شاخص های تحقیق در این پژوهش ٦١ زیرشاخص در گروه شاخص های اشتغال، کشاورزی-دامداری، جمعیتی ، بهداشتی ، آموزشی ، فرهنگی ، زیربنایی و خدمات شهری تعریف شدهاست که در ادامه آورده شده اند.
- شاخص های بخش کشاورزی و دامداری شاخص هایی که درین دسته قرار دارند؛ سطح زیر کشت زراعت سالانه ، تولید زراعت سالانه ، تعداد چاه، تعداد قنات و چشمه ، میزان پرورش زنبورعسل و درصد برخورداری از انواع دام(سالنامه های آماری استان خراسان و خراسان شمالی ، ١٣٨٥-١٣٦٥) ٣-٢- مدلهای مورداستفاده تحقیق - منطق فازی با توجه به معایب روشهای متداول در تدوین شاخص های توسعه ، شاخص هوشمندی بر مبنای منطق چند ارزشی و با نام مدل «منطق فازی» ارایه شدهاست که مطالعات تجربی صورت گرفته در این زمینه کمتر به آن پرداخته اند.
٥- یافته های تحقیق به منظور ارزیابی مدل نظری تحقیق و سنجش سطح توسعه یافتگی و تبیین نابرابری فضایی در استان خراسان شمالی طی سالهای ١٣٨٥-١٣٦٥، مراحل تجزیه و تحلیل اشاره می شوند.
یافته های پژوهش نشان داد طی بیست سال (١٣٨٥-١٣٦٥)، شکاف توسعه و نابرابری فضایی در بین شهرستانهای استان خراسان شمالی به دلایل مختلفی افزایش یافته است که با شناخت مولفه های مؤثر بر ایجاد نابرابری فضایی ، می توان برخی از این دلایل را مشخص نمود.
spatial Inequality and Development, Oxford: Oxford University Press.