Abstract:
سخن و چگونگی بیان آن، در هر زبانی از ضروریات روزآمد زندگی انسان و جوامع بشریاست. بنابراین، در آموزههای دینی، بهویژه قرآن کریم و احادیث معصومان علیهمالسلام بهصورتپیدا و پنهان، درباره سخن و مولفههای مرتبط با آن اشارات گوناگونی به میان آمده است. اینپژوهش با رویکرد تحلیلی و مطالعه اسنادی، شاخصهای بارز سخن، از آیات قرآن کریم وسخنان معصومان علیهمالسلام استخراج شده است. برای دستیابی به این مهم، چگونگی و چراییکاربرد سخن را در گستره آیات و روایات تحلیل میکند و در تبیین مسئله به این یافتههادست مییابد که ویژگیهایی مانند: هدفمحوری، پرمحتوایی، تبیین حقیقت، نرمگویی،صداقت، صراحت، شادابی و نشاطآفرینی، تکریم عمومی، پرهیز از غیبت و دروغگوییو... از شاخصهای بارز اثربخشی سخن مطلوب بهشمار میآیند.
Machine summary:
"ب. نابودسازی نسل: نابودسازی نسل نیز از منظر قرآن، ازمصادیق فساد و مانع بهرهمندی از محبت الهی است: «ومن الناس من یعجبک قوله فی الحیاة الدنیا و یشهد اللهعلی ما فی قلبه و هو ألد الخصام و إذا تولی سعی فیالأرض لیفسد فیها و یهلک الحرث و النسل و الله لایحب الفساد»(بقره: 204و205)؛ و از میان مردم کسی استکه در زندگی این دنیا سخنش تو را به تعجب وامیدارد، وخدا را بر آنچه در دل دارد گواه میگیرد، حال آنکه اوسختترین دشمنان است.
درحالیکه کیفر ستمکار، قطعا سیئه نیست، بلکه قصاصعادلانه اسلامی است و دلیل به کار رفتن «سیئة» بهجایقصاص، یا از باب قرینه مقابله است که در برابر سیئهستمکار قرار گرفته است، چنانکه قرآن میفرماید: «فمناعتدی علیکم فاعتدوا علیه بمثل ما اعتدی علیکم»(بقره: 194) (طبرسی، 1372، ج 9، ص 51) و یا اینکه ازدیدگاه ستمکار که مجازات میشود «سیئه» میباشد؛ و یانیز بهخاطر این باشد که مجازات، آزار و ایذاء است و آزارو ایذاء ذاتا بد است، هرچند به هنگام قصاص و کیفرستمکار، کار خوبی محسوب میشود (مکارم شیرازی ودیگران، 1374، ج 20، ص 465) و نیز میتواند ازاینروباشد که چون اگر با هر کس چنان رفتار شود، ناراحتشمیکند؛ چنانکه ستمکار با ستم خود، مظلوم را ناراحتمیکند و مظلوم هم با انتقام خود ستمکار را (زمخشری،1407ق، ج 4، ص 229).
این آیه خطاب به پیامبر صلیاللهعلیهوآله و یا مطلق انسان(طبرسی، 1372، ج 3، ص 163)، میفرماید: از کسانی کهبا خیانت به نفس خود، به سبب گناهی که خود یاعشیرهشان مرتکب شدهاند و این خیانت را به دیگرینسبت دادهاند، برای دفاع از آنها، ستیزه مکن «و لا تجادلعن الذین یختانون أنفسهم»؛ چون آنها بسیار خیانتکارو گنهپیشهاند و دایم میل به خیانت دارند (فخررازی،1420ق، ج 11، ص 213)، و خداوند آنها را دوستندارد «إن الله لا یحب من کان خوانا أثیما."