Abstract:
داده ها و روایت های تاریخی گزارش شده از وضعیت جوامع ترک در طول چهارم ه . ق /دهم میلادی نشان از دگرگونیهایی در سطح اجتماعی ترکان دارد. این تحولات صورت گرفته در نهایت به تغییرات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در منطقه منجر شد. در این پژوهش با رویکردی تحلیلی– توصیفی به بررسی داده های مختلف تاریخی پرداخته و کوشیده شده است به تصویری واضح تر از وقایع و رویدادهای جوامع ترک در طول سده دهم میلادی دست یافته شود. آشنایی بیشتر جوامع ترک با عناصر زندگی تمدنی از جمله پذیرش اسلام ، گسترش شهرنشینی و تشکیل دولت قراخانی از بزرگ ترین نتایج این تحولات محسوب میشود. دولت قراخانیان با استفاده از این ظرفیت های موجود در فضای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی جوامع ترک توانست در سال های پایانی این سده به گسترش قلمرو خود پرداخته و با تسلط بر ترکستان و فرارود به قدرتی تبدیل شود که نقش چشم گیری در تعیین مناسبات موجود در منطقه ایفا کند.
Machine summary:
"(حدود العالم ،١٣٤٠، ٨٣) اما با تشکیل دولت قراخانی و آشنایی بیشتر با فرهنگ اسلامی که وجود شهرهای مسلمان نشین در جنوب یکی از عوامل اصلی آن محسوب میشد، / منجر به پذیرش اسلام توسط آنها در نیمه دوم سده چهارم هـ .
(ابن اثیر، ١٣٨٣، ٥٣٣٣/١٢-٥٣٣٧؛ گردیزی، ١٣٨٤، ٣٥٨ ؛ بارتولد، ١٣٧٦، ٩٩) قبایل غز ساکن در شمال غربی فرارود که با قدرت گیری قراخانیان ، خود را بیشتر از گذشته در خطر دیدند، به کمک دولت سامانی - که در حوالی خوارزم مشغول آماده سازی ارتشی برای بازپس گیری بخارا و سمرقند بود- شتافتند.
ق / ١٠ م میتوان تحولات صورت گرفته را به صورت اختصار این گونه بیان کرد: گسترش شهرنشینی و فرهنگ آن در میان ترکان ، حرکت به سوی جامعه طبقاتی به ویژه در میان ترکان مناطق جنوبیتر، تشکیل دولت ، گسترش حجم ارتباطات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی با مناطق متمدن به ویژه تمدن اسلام ، پذیرش اسلام و پایان نبرد با نیروهای جهادی مسلمان و حتی کمک گرفتن از آنها در مبارزه با قبایل غیرمسلمان شمالی و شرقی، گسترش قلمرو ترکان در غرب به وسیله پچنگ ها، قبچاق ها و گروه هایی از غزان تا مرزهای دولت روسیه کییف و حتی امپراتوری بیزانس و تصرف فرارود توسط دولت قراخانی از جمله ی این رخدادها و تحولات جوامع ترک در طول سده ٤ هـ .
گسترش یکجانشینی و پذیرش اسلام در طول این سده توسط ترکانی که در ارتباط بیشتر با تمدن های اطراف به ویژه تمدن اسلامی بودند، راه را برای اتحاد / میان این گروه ها و تشکیل دولتی نیرومند هموارتر کرده و به رشد و توسعه اجتماعی ترکان سرعت بیشتری بخشید."