Abstract:
با بررسی روشمند باستان شناختی در حوزه ی بخش شوسف شهرستان نهبندان - جنوب استان خراسان جنوبی و شمال استان سیستان و بلوچستان- چندین سنگ نگاره با تنوع نقوش گوناگون کشف و ثبت گردید که می توان آنها را گوشه ای از آثار هنری و یادمان های مردم ساکن در این زیستگاه ها قلمداد نمود. این سنگ نگاره ها در سال 1391 با بررسی پیمایشی با شیوه مکاننگاری و طیف ژرفانگر یا فشرده برای نخستین بار کشف گردیدند. نگاره های نهبندان در دو منطقه جداگانه به نام های «تنگه پنجه دهانه» و «دره انجیر» کشف گردیده است، که بر همین اساس نیز نگاره ها نامگذاری شده اند. نقوش نگاره ها به سه دسته کلی انسانی، حیوانی و سمبلیک تقسیم شده و موضوعات این نگاره ها شامل نقش بز، شتر کوهان دار، انسانی شکارگر و سوار بر اسب و نقوش مسبک می باشد. تمامی این نگاره ها به روش کنده کاری و با وارد آوردن ضربه های متوالی و یا ایجاد خراش با جسمی تیز بر بدنه ی صخره، حکاکی شده اند. به علت محدودیت ها و انجام نشدن آزمایشات شیمیایی بر روی این سنگ نگاره ها نمی توان نظر قطعی درباره تاریخ گذاری آنان انجام داد و این کار مستلزم پژوهشی مستقل و همه جانبه است که نگارنده بر این امید است که در سال های آینده با انجام روش های نوین آزمایشگاهی و علمی بتوانند تاریخ قطعی برای این سنگ نگاره ها پیشنهاد دهند. اما مبنای تاریخ گذاری سنگ نگاره های نهبندان، نمونه های بدست آمده از بلوچستان، بجنورد و بیرجند و همچنین محوطه های مجاور اثر ذکر شده می باشد. به لحاظ سبک کار و ریخت شناسی نگاره هایی که از هزاره سوم و چهارم ق.م. به دلیل تعاملات گسترده فرهنگی، در سرتاسر حضور شکارگران و دامداران کوچ رو این منطقه شاهد هستیم، قرار گرفته است. مقاله حاضر می کوشد با روش پژوهش توصیفی- تحلیلی به معرفی و تحلیل مهمترین این نقوش صخره ای، به تبیین و توصیف و تاریخ گذاری نسبی آنان بپردازد.
Machine summary:
معرفی و تحلیل نقوش سنگ نگاره های نویافته بخش شوسف نهبندان حسن هاشمی زرج آباد١ چکیده با بررسی روشمند باستان شناختی در حوزه ی بخش شوسف شهرستان نهبندان - جنوب استان خراسان جنوبی و شمال استان سیستان و بلوچستان - چندین سنگ نگاره با تنوع نقوش گوناگون کشف و ثبت گردید که می توان آنها را گوشه ای از آثار هنری و یادمان های مردم ساکن در این زیستگاه ها قلمداد نمود.
سنگ نگاره های یافت شده در شهرستان نهبندان از بخش شوسف و دهستان عربخانه ، طی بررسی نظام مند باستان شناختی در سال ١٣٩١ توسط نگارنده کشف و ثبت گردید؛ و تا قبل از آن ، هیچ گونه مطالعه و پژوهشی باستان شناختی ، در این منطقه صورت نگرفته بود.
٦- توصیف نقوش صخره ای مکشوفه ٦-١- سنگ نگاره تنگه پنجه دهانه این سنگ نگاره یکی از جالب ترین یافته های منحصر به فرد در بررسی روشمند باستان شناسی در حوزه نهبندان می باشد که نقوش بسیار زیبا و متنوع آن شامل نقوش حیوانی و انسانی و هم چنین در قسمت پایین سنگ نگاره نقوش انسان هایی سوار بر شاید اسب دیده می شود که شاید به شکار یا جنگ می پردازند.
علاوه بر روش اجرای این سنگ نگاره ها، مورد دیگری که قابل توجه و مطالعه می باشد شباهت نقوش خصوصا نقش بزهای ترسیم شده در نقاط و محوطه های مختلف به یکدیگر است و حتی در مناطقی که در فاصله ی بسیار از یکدیگرند و هیچ گونه ارتباط فرهنگی نداشته اند، بزها همواره شبیه به هم رسم شده اند.