Abstract:
حوزههای علمیه، بهویژه حوزه علمیه قم، در پیروزی انقلاب اسلامی ایران نقش مهمی دارند. بهویژه که بنیانگذار انقلاب اسلامی ایران، امام خمینی(ره)، در این حوزه به تحصیل پرداخته است. پس شناخت موسس حوزه علمیه قم اهمیت دارد و آن آیتاللّه شیخ عبدالکریم حائری یزدی معروف به «آیتالله موسس» است
Machine summary:
"(حائری، ۱۳۶۴: ۱۷۹) فرزند حاج شیخ عبدالکریم، دربارۀ سفر اول پدرش به اراک معتقد است که حاج شیخ یکبار زمانی که آخوند خراسانی در قید حیات بود، به اصرار آقای حاجمیرزا محمود، (فرزند حاجآقا محسن عراقی) به اراک آمده بود، از این رو بین فرزندان حاجآقا محسن و آیتالله حائری رابطۀ دوستی برقرار شد (کریمیجهرمی، ۱۳۷۲: ۵۶) حاج شیخ مدت هشت سال در حوزۀ علمیۀ اراک به تدریس پرداخت.
برخی معتقدند که «آیتالله حائری به دعوت حاج سید اسماعیل عراقی، فرزند آیتالله حاجآقا محسن عراقی، در سال ۱۳۳۲ق به اراک آمد و حوزۀ درس تشکیل داد و به مدت هشت سال این حوزه را اداره کرد.
» (رازی، ۱۳۵۲: ۲۸۳) میرزا محمدتقی شیرازی، استاد آیتالله حائری، با این مهاجرت مخالف بود و اظهار میداشت که میخواهم حاج شیخ را جانشین خود کنم، اما با اصرار حاجآقا اسماعیل عراقی و به عذر اینکه دوری حاج شیخ برای وی قابل تحمل نیست، تعهد میکنند تا تابستان به کربلا بازگردند و میرزا محمدتقی نیز با این شرط موافقت کرد.
آیتالله گلپایگانی دربارۀ اواخر عمر شیخ عبدالکریم چنین میگوید: «مرحوم آقای شیخ در اواخر عمر بسیار ناراحتی کشید؛ زیرا فشار [رژیم] پهلوی زیاد شده بود و همچنان که ایشان راه بین مدرسۀ فیضیه تا منزل را طی میکرد و از درس برمیگشت، عدهای اهل علم را میدید که به دست مأموران [رژیم] افتاده و اینها را میبردند تا خلعلباس کنند و از آن طرف گاهی میشنید که عدهای از روحانیون بعضی از بلاد، در جلسهای که به دستور پهلوی برای بیحجابی منعقد شده، شرکت کردهاند."