Abstract:
بهره مندی از احادیث و روایات در تفسیر قرآن در دو قرن اخیر کاهش داشته است. شاید بتوان دلیل این امر را در گسترش عقل گرایی، تفسیر قرآن به قرآن، دوری جستن از تفسیر مبهمات، ارائه تفسیری روان و بدون پیچیدگی، گسترش روش تفسیر علمی و توجه به مسائل اجتماعی و تربیتی قرآن دانست. این مقاله، پس از بررسی اجمالی تفاسیر عصری، به صورت موردی به بازکاوی دقیق جایگاه و میزان بهره گیری از حدیث، و علل و عوامل کاهش بهره مندی از آن در تفسیر «الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنه» که یکی از مهم ترین تفاسیر عصری است می پردازد.
Machine summary:
البته این نکته شایان توجه است که در برخی از ایـن تفاسـیر، گزینـشی از روایـات و محتوای ویرایش شدٔە آن ها دیده می شود، ولـی وجـود روایـات و احادیـث در تفـسیر بـه شکل تفاسیر روایی و وابسته بودن معنای آیه به روایت ـبه گونه ای که متن روایات و اسـناد آن ها مشاهده شودـ دیده نمی شود؛ برای نمونه دربارٔە روش تفسیری علامه طباطبایی در المیزان ـکه از مهم ترین تفاسیر عصری و از شاخص ترین تفاسیر شـیعه در ایـران اسـت ــ گفته شده است که وی روش قرآن به قرآن را در پیش گرفته و به روایات اهتمام زیـادی نداشته است .
معیار تفسیر به رأی در الفرقان و تأثیر آن در کاهش بهره گیری از روایت تفسیر قرآن از نظر آیة الله صادقی تهرانی ابعادی دارد که بعـد اصـلی آن تفـسیر قـرآن بـه قرآن و بعد فرعی اش تفسیر قرآن به سنت حقیقـی ، عقـل مطلـق ، علـم مطلـق و ادبیـات مطلق است و مقابل آن تفسیر به رأی نامیده می شود.
آیة الله صادقی تهرانی معتقد است که مطابق آیۀ ٣٣ سورٔە فرقان خداوند خود وظیفۀ تبیین و تفسیر قرآن را بر عهده گرفته است و تنها قرآن و سنت قطعی پیامبرص ـکه آن نیز مانند قرآن حجت است ـ می تواند شارح و مبین قرآن باشد و در این صورت ، نیازی به روایات برای تبیین قرآن نیست .