Abstract:
ســال ١٢٨٤ قمــری نقطــه ی عطفــی در تحــولات سیاســی کردســتان اردلان بود. مقارن این سال شاهنشاه مقتدر قاجار، ناصرالدین شاه ، در پــی اعمــال سیاســت تمرکزگرایــی، پــس از مــرگ والــی اردلان از تفویض دوباره ی قدرت به اعضای این خاندان خـودداری کـرد. وی با انتصاب یکی از شاهزادگان قجری به نام فرهاد میـرزا معتمدالدولـه در این منطقه ، به سـلطه ی سیاسـی چنـدصـد سـاله ی خانـدان بـانفـوذ محلی اردلان خاتمه داد . این پـژوهش بـا اتخـاذ روش تـاریخی و بـا بررسی چگونگی شکل گیری روابط پیرامون و مرکز، ضـمن روشـن کردن دلیل و چگـونگی فروپاشـی ایـن حکومـت محلـی، در صـدد است علل و عوامـل ایـن انقـراض و پیامـدهای ناشـی از آن را مـورد بحث قرار دهد و در پاسخ به این پرسش ها و ابهامات نشان دهـد کـه سیاست قاجاری کردن ایران ، تمرکزگرایی سیاسـی و تمایـل شـدید قدرت فزاینده ی نظام استبدادی به تجمیع و ادغام پیرامون در مرکـز، اختلافـات درونــی خانــدان اردلان ، ضـعف سیاســی آخــرین والیــان اردلان و نارضایتی عمومی، مقارن با رشد روزافزون قدرت سـلطانی ناصرالدین شاه و سیاست تغییـر در شـیوه ی حاکمیـت محلـی و نظـام والیگری نقش موثری در انحلال حکومت اردلان ها داشته است .
Machine summary:
مدتی پس از بحران تمرکز سیاسی قدرت ، ایجاد تمرکز قـدرت در ایـران مشخص و جداگانه دست یافت ، اما می توان به طور غیـرمسـتقیم بـا نشـانه شناسـی ضـعف و عهد صفوی و اعطای عنوان والی بـه حکـام محلـی - بـومی خانـدان اردلان نشـان دهنـده ی زوال این حکومت در سال هـای پـیش از تثبیـت قـدرت قاجارهـا فرآینـد ادغـام ، جـذب و شـکل گیـری و تـداوم ایـن تمایـل و تحـرک سیاسـت مرکـزی بـرای قـرار دادن تمـایلات سرانجام انحلال قدرت محلی و پیرامونی بنی اردلان را در عهد ناصری آشکار کرد .
حامیـان امـان الله امان الله خان نیز در آغاز ورود خود به کردستان ، بدون توجه به سیاست هـا و تصـمیمات خان که پس از فترت یکساله ی او در عرصه ی سیاست کردستان منافعشان به مخاطره افتـاده شاه قاجار نسبت به حکومت اردلان ها، به جای جلب حمایت و پشـتیبانی داخلـی و تحکـیم بود، با آگاهی از فساد ریشه دار دربار قاجار و شیوه ی مرسوم رشوه گیری و رشـوه خـواری و روابط خویش با اتباعش به عنوان پشتوانه ای بـرای قـدرت رو بـه زوال حکومـت اردلان ، بـا خرید و فروش پست ها و مناصب حکومتی که ویژگی های بارز ایـن دوره بودنـد ( واتسـن ، ١٣٥٤: ١٩)، توانستند با تقدیم هدایا و پیشکش های مناسب ، بـار دیگـر نظـر دربـار را جلـب ١ این معاهده در ٢٩ شوال سال ١٢٢٨ ه .