Abstract:
ویژگیهای حدیث پژوهی راویان، اولین عرصه جرح آنان در نزد رجالیان متقدم بوده است. حدیث پژوهی راوی را می توان پایبندی به فرایند تحدیث دانست. در فرایند تحدیث راوی در دوره تحصیلات خویش از اساتیدی که شایستگی تدریس آنها اثبات شده است، حدیث می شنود. وسپس با ضبط درست روایات در دوره استادی اش، روایات را به نسل بعد منتقل می سازد. در گذشته قوانینی در این فرایند (از تحمل تا اداء) میان جامعه علمی ـ حدیثی آن روز حاکم بوده است. رجالیان نیز اگر فردی برخلاف فرایند تحدیث عمل می کرد، عملکرد او را تقبیح و نوعی ذم ویا جرح می شمردند. چه اینکه شرایط روایتگری او مخدوش می شد. رجالیان با عنایت به همین شرایط راوی، آنچه که در نقل روایات راوی آسیب می دانستند را به خوبی برشمرده اند تا آموزه های نادرست راوی وارد مجموعه آموزه های امامیه نشود ویا گاه با بیان نکات، قواعد و شیوه هایی، حدود آسیبهای روای را تبیین نموده اند تا برای محدثان کاملا قابل تشخیص بوده باشد.
Machine summary:
با نگاهی به آثار قدما روشن میشود که شیخ طوسی تنها یک بار از این اصطلاح استفاده کرده است، اما ابن غضایری و پس از او نجاشی، هر کدام در توصیف حدود ده راوی عباراتی چون «یروی عن الضعفاء» را به کار بردهاند.
این اصطلاح نیز مانند بسیاری از اصطلاحات دیگر قدما در متون کهن تعریف نشده است، اما از عبارت ابن غضایری در ترجمه «ابن ابی طاهر» میتوان احتمال داد که نقل از مجاهیل، همان نقل از اساتید ادعایی است که چه بسا راوی حدیثساز به سندسازی نیز روی آورده است.
افتادگی اسامی حلقههای اسناد یا عدم نقل نام اساتید در فرایند تحدیث، به ویژه در بخش پایانی سند، به طور معمول، سبب کاستی اطمینان به صدور است؛ مگر آن که راوی روایات مرسل کسی باشد که ارسال او نیز مانند مسانیدش ارزشمند شمرده میشده است؛ به عنوان نمونه، کشی با اشاره به وقایع پیش آمده برای روایات ابن ابی عمیر تصریح میکند: چون او پس از امام رضا به زندان افتاده شد، اموالش به تاراج رفت و کتابهایش نیز از بین رفت و به ناچار وی از حفظ روایت میخواند و به همین جهت احادیثش مرسل است.
گذشته از این گونه افراد ویژه و اندک _ که مرسلات ایشان نیز معتبر شمرده میشده است _ دیگر راویان، اگر به نقل دایمی و یا اعتماد همیشگی به مراسیل شناخته میشدند، در نگاه قدما و به ویژه حوزه حدیثی قم راویان مجروح به حساب میآمدند.