Abstract:
روایت نزول قرآن بر هفت حرف یکی از روایات مشهور در جوامع روایی اهل سنت بوده که به صورتهای نزول، قرائت و تفسیر قرآن بر هفت حرف و به صورت نزول قرآن بر اقسام هفتگانه، در برخی جوامع روایی متقدم امامیه نیز نقل شده است. در حالی که در بدو امر به نظر میرسد این روایات با روایت زراره و فضیل بن یسار در الکافی مبنی بر نزول قرآن بر یک حرف در تعارض باشد، اما با واکاوی گونههای نقل روایات سبعة احرف در جوامع روایی امامیه و استناد به برخی از منابع لغوی و فقهالحدیثی و قراین درون متنی روایات و خانواده حدیث، میتوان بر فرض مماشات در ضعف سندی روایات، وجه جمعی میان این روایات ارائه داد که قرآن دارای نص و قرائت واحد از ناحیه خداوند متعال است، لکن در نحوه قرائت عموم قرآن آموزان به زبانهای گوناگون، نوعی تسهیل از ناحیه خداوند و پیامبر اکرم6 صورت پذیرفته است. تحلیل نحوه صدور اولیه این روایات و نیز بررسی دیدگاه ناقلان این حدیث در مصادر روایی امامیه، مانند شیخ صدوق، عیاشی، مجلسی و شیخ حر عاملی از دیگر مباحث مطرح شده در این نوشتار است.
Machine summary:
در حالی که در بدو امر به نظر میرسد این روایات با روایت زراره و فضیل بن یسار در الکافی مبنی بر نزول قرآن بر یک حرف در تعارض باشد، اما با واکاوی گونههای نقل روایات سبعة احرف در جوامع روایی امامیه و استناد به برخی از منابع لغوی و فقهالحدیثی و قراین درون متنی روایات و خانواده حدیث، میتوان بر فرض مماشات در ضعف سندی روایات، وجه جمعی میان این روایات ارائه داد که قرآن دارای نص و قرائت واحد از ناحیه خداوند متعال است، لکن در نحوه قرائت عموم قرآن آموزان به زبانهای گوناگون، نوعی تسهیل از ناحیه خداوند و پیامبر اکرم( صورت پذیرفته است.
با این توضیح، پژوهش پیش رو در صدد پاسخگویی به سؤالهای زیر است: روایات سبعة أحرف به چه گونههایی در منابع روایی إمامیه نقل شده و دیدگاه صاحبان آن آثار در خصوص این روایات چیست؟ چگونه میتوان میان چهار دسته از روایات سبعة احرف، یعنی روایات نزول، قرائت، تفسیر و اقسام، و دو روایت زراره و فضیل بن یسار در الکافی وجه جمعی إرائه داد؟ و نیز چگونه میتوان، بدون نیاز به نقد سندی و نفی صدوری این تفسیر العیاشی، ج1، ص11؛ الخصال، ج2، ص358؛ وسائل الشیعة، ج6، ص164؛ الفصول المهمة فی أصول الأئمة، ج3، ص316؛ هدایة الأمة إلی أحکام الأئمة، ج3، ص64؛ بحار الأنوار، ج90، ص97.
به لحاظ نقد محتوایی نیز به نظر میرسد که شیخ صدوق این روایت را صحیح ندانسته است؛ زیرا آنجا که اعتقادات امامیه را بیان میکند، روایتی از امام صادق( شبیه صحیحه زراره از امام باقر( در الکافی «إن القرآن واحد، نزل من عند واحد، و لکن الاختلاف یجیء من قبل الرواة»، چنین نقل میکند که رجال النجاشی، ص383؛ فهرست الطوسی، ص442.