Abstract:
هیرکانیا (گرگان) از دیرهنگام به سبب دارابودن موقعیت استراتژیکی و اقتصادی مورد توجه صاحبان و منادیان قدرت بوده است و دولت های ایرانی، به منظور تثبیت جایگاه خویش سعی در استیلا بر این منطقه داشتند؛ بر این اساس، موقعیت و کارکرد ایالت هیرکانی در عصر ساسانی و عملکرد استحکامات این ایالت برای حکومت های ایرانی در مقابل مهاجمان و قدرت های شرقی، مسئله مهمی است که پیگیری آن در عصر ساسانی سبب آگاهی از چگونگی نگرش این دولت ایرانی به مرزهای شرقی ایران، دشمنان این خطه و اقدامات ساسانیان در مقابل آنها و در منطقه هیرکانیا میگردد. بنابراین، برای پاسخ بدین مسائل، نهتنها از متون تاریخی بهرهبرداری شد، بلکه از یافتههای باستان شناسان نیز استفاده فراوانی گردید و در بررسی جایگاه هیرکانیا و استحکامات آن در قلمرو ساسانی و بهویژه در مقابل یورشهای انیران، بدین نتیجه نائل آمدیم که ساسانیان نیز به تبعیت از سلسلههای ایرانی پیشین نهتنها پایگاه نظامی مهمی در گرگان برپا داشته بلکه به احداث دیوارههای مستحکم و حصارهای تدافعی پیچیده و مجهزی اقدام نمودند. در این میان، احداث دیواره دفاعی گرگان با استحکامات ویژه سبب پیشگیری از ورود مهاجمان به مرزها شده و با تامین امنیت، موجب رونق بیشتر ایالت گرگان شد. این دیواره دفاعی نشان می دهد که ساخت آن نهتنها بهمنظور یک برنامه اضطراری، بلکه بخشی از برنامه پیچیده شاهنشاهی ساسانی بوده که عامل بهحداکثررساندن حفاظت از دشت گرگان در قرن پنجم میلادی بهشمار می آمده است.
Hyrcania (Gorgan) has long attracted men of power due to its strategic and economic location. According to historical evidence، the Iranian governments before the Sassanid dynasty، attempted to dominate the region in order to consolidate their power. The Sassanid Dynasty، following the same policy of the former dynasties، not only established an important military base there but also constructed strong defensive walls and intricate and well-equipped fortifications in the region. Based on the related historical texts and the relevant archaeological findings، we have demonstrated that the construction of defensive Gorgan wall with its special fortifications not only prevented attackers from entering into the Iranian territory but also led to the prosperity of Gorgan state that was responsible to endure the security in the area. With the construction of this defensive wall، Hyrcania was considered as an important Sasanian base in the eastern territories. It will be argued that the construction of the defensive wall shows that it was not built merely as an emergency plan، but it was part of a well-calculated and complex plan of the Sassanian Empire and provided maximum protection for Gorgan in the 5th century AD.
Machine summary:
"نتیجه باسلطۀساسانیان بر قلمرو اشکانی و در مقابله با خطرات تهاجمی که از سوی مخالفان شرقی (چه پارتیان مدعی تاج وتخت که شرق ایران وبه ویژه گرگان را به عنوان پایگاه خویش برگزیده بودندو چه صحراگردان شرقی ) برای دولت نوپای ساسانی رخ می داد، شهریاران ساسانی با انتقال بخشی از نیروی نظامی خویش به گرگان ،افزون بر استفاده از موقعیت مهم سوق الجیشی این شهرو پناه گرفتن در مرزهای طبیعی این ایالت ،به ساخت حصارها و دیواره های دفاعی نیز اقدام نمودند و این امربه ویژه از اواخر سدة چهارم و در مواجهه با قبایل نیرومند،به طور جدی تری دنبال شدو دیواره های دفاعی نیرومندی شهر گرگان را به عنوان ایالت مستحکم مرزی مطرح نمود که در کنار توان اقتصادی موجود درآن ، این شهرتبدیل به یکی از ایالات مهم و دست اول ایرانشهر گردیدو پذیرای حکمرانی خویشان درجه اول شهریاران ساسانی شدوپایتخت شرقی ساسانیان گردیدو هرچند این اهمیت ،گاه و در هنگام بروز بحران در دولت مرکزی ، موجب بروز و ظهور مدعیان قدرت در این ناحیه علیه تاج داران ساسانی گردید و برهه هایی از عصر ساسانی را به زدوخورد برای تصاحب تاج وتخت بدل نمود، برآوردن استحکامات تدافعی و دیوارة دفاعی گرگان از جمله مهم ترین عوامل برآسودن ساسانیان از تهاجمات مکررو مقتدرانۀصحرانشینان آسیای میانه و حفظ قلمرو شرقی ایران در واپسین دوران حکومت ساسانیان بود."