Abstract:
بنا بر شیوة مرسوم، تصحیح هر متنی باید براساس دستنوشته یا دستنوشتههایی از آن متن انجام گیرد، اما گاهی به دلایل گوناگون ـ همچون ناآشنایی کاتبان ـ تبدیل و تحریفهایی در متون کهن راه مییابد که آنها را از اصل خود دور میکند و رسیدن به اصل را به کمک نسخهها دشوار میسازد، بهخصوص وقتی که دستنوشتة متنی منحصربهفرد و یا با نسخههای دیگر متفاوت باشد. در اینجاست که مصحح از مراجعه به منابع موضوع متن یا مآخذ مؤلف ناگزیر است. ما در تصحیح بستانالعارفین و تحفةالمریدین، از آثار قرن پنجم ـ که نسخههای شناختهشدۀ آن با هم متفاوتاند و مشکلات و مبهمات کهنترین نسخۀ آن با مقابله حل نمیشود ـ در مواردی از همین شیوه بهره بردهایم و بسیاری از خطاهای آن را اصلاح کردهایم. عرضة نمونههایی از آن و چند متن کهن دیگر، میزان اهمیت و نقش منابع و مآخذ را در تصحیح متون تأیید میکند. ا.
Machine summary:
تا کنون پنج نسخه از بستان العارفین شناخته شده است که مادر تصحیح مـتن ،چهـار دست نویس ازآنهارادراختیارداشته ایم :نسخۀکتابخانۀاسعدافندی ترکیه (احتمالامتعلـق به قرن ششم )،نسخۀتوبینگن (مکتوب ٥٤٣ق .
مرگ دل راعلامت آن است که ازاین چهارطبع یکی بردیگران غلبـه کنـد،وازاینجـا گفته اندکه هرکه خداوندرا ـ تعالی ـبه خوف پرسـتد حـروری ١٣گـردد وهـر کـه بـه رجـا پرسـتد مرجی ١٤گرددوهرکه به محبت ومودت پرستدبهشتی گردد (اسعدافندی : ٦٩ر) .
مـی تـوان حدس زدکه صورت صحیح عبارت چنین بوده است : «وازاینجاگفته اندکه هرکه خداونـد راـتعالی ـبه خوف پرستد،حروری گرددوهرکه به رجاپرستدمرجی گرددوهرکـه بـه محبت پرستد [زندیق گردد]و [هرکه به ]مودت پرستد [...
درکتاب المحتضرین (ابن ابی الدنیا،٩٣:١٤١٧)والمتمنین (ابن ابی الدنیا،٦٠:١٤١٨) نزدیک ترین صورت این حکایت به متن ماآمده است : «لماحضرت عمروبن العاص ƒ!!
« درکتب تراجم مانند !!!!الأولیاواسدالغابه نشانی ازفضیل بن عبیدبه دست نیامـد،امـا درمسنداحمدبن حنبل (ج ٩: ٧٠٥-٧١٤)ذیل «مسندالانصار»ازفضا!o!بـن عبیـد احـادیثی نقل شده که ازآن جمله همین حدیث است : «سمع فضا!!بن عبید،أنه سمع رسول الله صـلی الله علیه وسلم یقول :طوبی لمن هدی إلی الإسلام ،وکان عیشه کفافاوقنع (احمدبن حنبـل ، ج ٧٠٧:٩)وچنان که نوشته اند فضا!!
درطبقات ابن سعدحکایت به این صورت آمده وپایان حکایت بـه مـتن مـا نزدیـک تـر اسـت : «عوا!
این حدیث فقط درنسخۀافندی (٤٠پ )آمده است .
عطار نیشابوری ، فریدالدین محمد (١٣٨٤)، منطق الطیر، تصـحیح و تعلیقـات دکتـر محمدرضـا شفیعی کدکنی ، چاپ سوم ، تهران ، سخن .