Abstract:
داستانهای محمود دولتآبادی به مثابۀ منشوری است که از زوایای مختلف قابل بحث و بررسی است. در آثار او رگههایی از اندیشههای رئالیستی، ناتورالیستی، و گاه سورئالیستی دیده میشود. به علت گسترۀ وسیع موضوع، در مقالۀ حاضر فقط به برخی از اندیشههای «ناتورالیستی» محمود دولتآبادی میپردازیم. ناتورالیسم، شکل افراطی واقعگرایی شمرده میشود. این مکتب ادبی، نظریهای است که کردار و گرایش و اندیشه را زاییدۀ غرایز و امیال طبیعی میداند و به هیچ رویداد یا پدیدۀ فوق طبیعی قائل نیست و همۀ واقعیات و پدیدهها را موجود در طبیعت و در دایرۀ علوم طبیعی تفسیر میکند. ناتورالیسم در ادبیات بر جنبههای توارث محیط و مشاهدۀ زندگی به دور از آرمانگرایی تأکید میورزد و در این راه به ترسیم جزئیات ـ و لو زشت و ناخوشایند ـ میپردازد. ناتورالیسم ادبی از راه ترجمههای دوران مشروطیت وارد ادبیات ایران شد و نویسندگانی همچون صادق هدایت و صادق چوبک را تحت تأثیر قرار داد. در این مقاله، به شیوۀ تحلیلی ـ توصیفی، تأثیر ناتورالیسم در آثار محمود دولتآبادی بررسی شده است. .
Machine summary:
ناتورالیسم در ایران ناتورالیسم اروپایی و امریکایی از راه ترجمه هایی که از صدر مشروطه به این طرف در حـوزة داستان نویسی ایران صورت گرفت ، به داسـتان نویسـی فارسـی واردشـد و بـه تـأثیر از ایـن مکتب ، آثاری چند، به قلم کسانی چون صادق هدایت ، صادق چوبک ، محمود مسعود دهاتی ، احمد محمود،محمود دولت آبادی نوشته شد.
داستان های ناتورالیستی محمود دولت آبادی چوبک بارزترین نمونۀ نویسندة ناتورالیست ایران است ؛ زیرا او با پذیرش آگاهانۀبیانیۀ ادبـی ناتورالیسم ، داسـتان مـی نویسـد، امـا دولـت آبـادی بـدون پـذیرش بیانیـۀ مشـخص ادبـی ، داستان هایش را خلق می کند و در این باره به داستان پردازی ارزش بیشـتری مـی دهـد و بـا آنکه می کوشد نویسنده ای رئالیست باشد، گاهی بی آنکه بخواهد، داستان هایش را در شـکل ناتورالیستی عرضه می کند.
در ایـن رمـان ، هرچنـد دولت آبادی از شیوة روایی گذشـته اش ـ یعنـی دانـای کـل ـ بـه درآمـده و روش جدیـدی (چنـدروایتی ) را در پیش گرفته است ، باز همان تـأثیر سـاختاری داسـتان هـای ناتورالیسـتی اولیه اش دیده می شود؛ سرنوشت گرایی مفرط ، که اساس این سـه کتـاب بـر پایـۀ آن بنیـان نهاده شده است و زندگی شخصـیت هـای داسـتانی رمـان را بـه سـوی سـرانجامی موهـوم می کشاند.
توجه به علم فیزیولوژی محمود دولت آبادی در داستان های ادبار، پای گلدستۀ امامزاده شعیب ، بیابانی، سفر، آوسـنۀ باباسبحان، گاوارهبان، باشبیرو، جای خالی سلوچ، کلیدر، سلوک ،روز و شب یوسف از ایـن مؤلفۀناتورالیسم بهره برده است .
زبان محاوره دولت آبادی در تمام داستان هایش ـ حتی داستان های کوتاه آینه ، بند، ته شب ، مرد ـ از این مؤلفۀ ناتورالیسم استفاده کرده که جایگاه خاصی بـرای وی در حیطـۀ ادبیـات ناتورالیسـتی برگزیده است .