Abstract:
تعدیل قضایی قرارداد در اثر کاهش ارزش پول، از مفاهیم حقوقی- اقتصادی است که در نتیجه نوسانات اقتصادی قرن اخیر حادث شـده اسـت . بـا توجـه بـه مبـانی حقـوقی، فلسـفی و اقتصادی ارائه شده برای تعـدیل قـرارداد و کـاهش ارزش پـول، بـه نظـر مـی رسـد دارا شـدن ناعادلانه ، مبنای مناسبی است ؛ اما وضعیت فعلی نظام حقوقی، کمتر پذیرای آن است . بـه نظـر میرسد مقنن با پذیرش اثر تعدیل کننده عسر و حرج، این نهاد را به عنوان مبنا پذیرفته است . کاهش ارزش پول نیز با توجه به ماهیت آن ضمانآور و قابل جبران است . اما نکتـه حـائز اهمیت آن است که قبل از بررسی تعدیل ، امکان حفظ قرارداد با همـان شـکل و بـا توجـه بـه نمایندگی ارزش پول وجود دارد. به این ترتیب در برخی شقوق کـاهش ارزش پـول، تعـدیل فاقد توجیه خواهد بود. همان نتیجه در عنوانی دیگر و با حفظ هـر دو معنـای لـزوم قـراردادی «ادامه حیات قرارداد و حفظ شرایط مورد توافق » هماهنگ است . انتخاب این نظر که افراطـی نیست ، این فایده را دارد که مجرای سایر راهحل ها را مسدود نمیسازد.
Machine summary:
ایـن مفهـوم در صـدد پاسخگویی به این پرسش است که در صورت تغییر در اوضاع و احوال حاکم بـر قـرارداد، که اجرای آن را برای یکی از متعاقدین مشقت بار سازد، آیا امکان تغییر در مفاد عقد وجود دارد یا خیر؟ تعدیل قرارداد یعنی اگر در اثر حادثه پیش بینی نشدهای موقعیت قراردادی چنان بر هـم بخورد که اجرای آن نا ممکن نشود اما این اجرا، متعهد را به دشواری افکند، بتوان به طریق قانونی، قضایی و یا قراردادی مفاد آن را به شکلی متعادل ساخت تا ایـن دشـواری برطـرف گردد و قرارداد منحل نشود.
تعدیل قضایی چارچوب و ارکان عقد را مورد باز بینی قرار نمیدهد، بلکه اثر آن منطقا فقط مربوط به تعهدات قـراردادی اسـت ؛ ایـن شـکل از تعـدیل حائز این ویژگی هست که اگر به نظر قضـایی مقـام رسـیدگی کننـده، مطلـوب را بـرآورده نساخت امکان استفاده بـه راه هـای دیگـر، چـون انحـلال را در صـورت وجـود شـرایط بـاز میگذارد.
در مورد این نظریه چند نکته وجود دارد: اول آن که انتظار برای بر طرف شدن شرایط حرجآمیز و اصـولا امکـان داشـتن وجـود چنین انتظاری به معنای خروج از وضعیت تعدیل است و نتیجه آن را نفی میکند؛ چـرا کـه اصولا اگر شخصی بر آن باشد کـه اجـرای تعهـد بـا همـان شـرایط بـرای متعهـد در آینـده نزدیک امکانپذیر است و زمان نیز از قیود اجرای تعهـد نباشـد (وحـدت مطلـوب ) تعـدیل مفهومی ندارد.