Abstract:
شناسائی مولّفههای دیپلماسی کلاسیک و تکوین آن را در ایران هدف این مقاله است. بدینمنظور، مسیر رسیدن این مفهوم به کمال خود، یعنی دیپلماسی کلاسیک، را با شکلگیری و تغییر دیپلماسی در یونان باستان، رم، بیزانس و قرون وسطی نشان میدهد. تغییرات شگرف دیپلماسی در دورهی رنسانس را که این مفهوم را به کمال خود رساند، میتوان مولّفههای دیپلماسی کلاسیک دانست. تلاش این است در بخش واپسین این مقاله، این مولّفهها را در دیپلماسی ایران یافت تا نحوهی شکلگیری دیپلماسی کلاسیک در ایران نشان داده شود.
Machine summary:
"اما از رنسانس به بعد و از دولت- شهرهای ایتالیا سنت اقامت در محل مأموریت بهصورت دایمی بدون داشتن ماموریتهای خاص و موردی گذاشته شد و اینگونه اساس دیپلماسی کلاسیک از قرن 15م با گسترش این سنت به اروپای شمالی و غربی در قرن بعد شکل گرفت بهنحوی که در اوایل قرن 17م سفارت مقیم در شمال اروپا نیز تأسیس شد (Hamilton; Longhorne, 1994: 30-35).
ایران نیز از این قضیه مستثنی نبود و تا پیش از به کارگیری عنصر اقامت سفرای خود در محل مأموریت (که به ترتیب شامل سفیر کبیر، وزیر مختار و مصلحتگذار میشد)، آنان را برای مأموریتهای موردی و خاص و بهطور موقت به محلی دیگر اعزام میکرد.
ورود ناچیز علم سیاست و دانش دیپلماتیک با اعزام گاهگاه و کم محصلان به اروپا از سوی دولت و خود اعیان و اشراف ادامه یافت تا اینکه با رفتن حسن مشیرالملک (مشیرالدوله و پیرنیای بعدی) فرزند میرزانصرالله نائینی مشیرالدوله وزیر امورخارجه و صدراعظم مظفرالدین شاه به مسکو و تحصیل او در رشتهی حقوق (محبوبیاردکانی، 2537: 399) بعد تازهای یافت چرا که او پس از بازگشت و اشتغال زیر نظر پدرش در وزارتخارجه دریافت سطح دانش دیپلماتیک در وزارتخارجه بسیار پایین است و برای اصلاح وزارت امور خارجه به مدرسهای نیاز است که در آن جوانان به تحصیل علم سیاست بپردازند (ازغندی، 1378: 15-14).
بسیاری از فارغالتحصیلان این مدرسه جذب کارهای دیپلماتیک شدند که جالبترین مورد آن کریم سنجابی فارغالتحصیل بیست و سومین و آخرین دوۀ مدرسهی عالی علوم سیاسی پیش از ادغام با مدرسهی عالی حقوق در سال 1926م/ 1305ش است که بهعنوان اولین وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران منصوب شد (پهلوان، 1382: 96)."