Abstract:
خراسان از لحاظ موقعیت تجاری سالیان متمادی پل ارتباطی شرق و غرب به شمار می رفت. این منطقه از طریق راه های تجاری به مناطقی مانند هند و چین و اروپای شرقی و تبت وصل می شد. از طرف دیگر وجود بازارهای پر رونق در شهرهای مختلف مانند بلخ، مرو و نیشابور به موقعیت تجاری آنجا رونق داده بود. این مقاله درصدد بررسی اوضاع اقتصادی خراسان و رابطه آن با کنش های سیاسی منطقه از سده اول تا برآمدن نخستین دولت محلی می باشد و می توان به این نتیجه رسید که رونق تجارت در این منطقه تحولات سیاسی و تاریخی مهمی را در آنجا رقم زده بود، که می توان از شکل گیری داستان های حماسی، ورود یزدگرد ساسانی به آنجا، حضور قبایل کثیر اعراب، سقوط امویان و برآمدن عباسیان و نیز تشکیل اولین دولت های محلی پس از سقوط ایران به دست مسلمانان یاد کرد که ظرفیت اقتصادی آن تاثیر بسزایی در این زمینه داشت.
Machine summary:
"با توجه به تولید انواع محصولات صنعتی و تولیدی و زراعی در این مراکز، مازاد این محصولات توسط تجار و بازرگانان و در پرتو گسترش راههای تجاری که خراسان را به مناطق مختلف در شرق و غرب مانند هند و چین و بغداد متصل میکرد به سرزمینهای همجوار صادر میشدند.
3 مهمترین پایة اقتصادی بخش بلخ نیز اقتصاد تجاری بود؛ چراکه تولیدات آن از این طریق به مناطق مختلف صادر میشد و سود زیادی از این راه عاید تجار میشد بهطوری که مؤلف حدود العالم بلخ را مکان بازرگانان و بارکدۀ هند نامیده است.
حاکمان خراسان دارالضربهایی در برخی از شهرهای خراسان داشتند که سکه به نام خود ضرب کردهاند و ازجمله آنها میتوان به ابومسلم خراسانی اشاره کرد که به نام خود سکه زد و نیز مسیب بن زهیر، والی خراسان از طرف مهدی عباسی در سال 166 ق درهمهایی ضرب کرد که معروف به درهم مسیبی است و یکی از سکههایی بود که مردم با آن زیاد دادوستد میکردند.
8 ظاهرا بیشتر کاروانسراهای احداثی اعراب در خراسان در راههای منتهی به بلخ و شهرهای آن بود، زیرا این شهر علاوه بر اینکه مهمترین پایگاه اعراب بود، بر سر راه بازرگانی شرق به غرب نیز قرار داشت و دروازۀ هندوستان و چین بود و اعراب از تجارت این بلاذری، فتوح البلدان، ج 7، ص 422.
6 در این دوره علاوه بر تجارت داخلی، تجارت با مناطق غربی نیز آغاز شده بود و ابنخردادبه از بازرگانان روسی یاد میکند که به شهرهای مختلف خراسان ازجمله بخارا، سمرقند، نیشابور، مرو، هرات، بلخ، فرغانه آمدوشد داشتند."