Abstract:
هدف از پژوهش حاضر، بررسی شناخت جهان مسیحی از مانی و دیـن او اسـت . مانویت ؛ از مهم ترین موضوعات ردیه نویسی در میـان متکلمـین و رفـض شناسـان مسیحی بوده ، و همین ردیه ها تا سال هـا منبـع مطالعـات مـدرن دربـاره مانویـت بوده اند. این نکته ، گذشته از این که از فقدان منابع دست اول درباره مانویت ناشـی می شد، واجد یک وجه گفتاری نیز بود. از نگاه نخستین متکلمان مسیحی ، مانویت کارکرد «دیگری » را دارد، دیگری ای که می بایست طـرد مـی شـد تـا مـرز میـان مسیحیت و غیرمسیحیت مشخص شود. این سنت دیگری سازی بـر مـانی شناسـی مدرن نیز تاثیر گذاشت و ارتباط مانویت بـا مـسیحیت ، اندیـشه ایرانـی ، و حتـی گنوستیسیسم ، تا سال ها متاثر از چنین سنتی تفسیر شـد. کـشف و انتـشار منـابع دست اول مانوی برخی گمان های دیـرین را شکـست . شـواهد تـازه یافتـه نـشان می دهد مانویت بیش از آنچه تا کنون معرفی می شده با مـسیحیت پیونـد دارد. در واقع ، مانی مدعی ارائه روایتی اصیل از دین عیسی (ع ) بوده ؛ و باید توجه داشـت که مانویت زمانی ظهور یافته که هنوز روایت رسمی کلیسایی از مسیحیت توسـط متکلمان مسیحی اساسا تدوین نشده بود. این بررسی نشان می دهد که مانویت چه به عنوان روایتی متقدم از مسیحیت ، و چه به عنوان دینی نـوین ، ریـشه در سـنت مسیحی دارد و بر خلاف تصور معمول ، نمی توان به سادگی آن را یک دین ایرانـی دانست .
The aim of this research is to study the knowledge of Christian world from Mani and his religion. Manichaeism has been one of the most important issues of writing refutation amongst Christian discoursers and those refutations had been the sources for modern studies about Manichaeism for years. This issue not only rises from the lack of primary sources but also had a discursive side. From the primary Christian discoursers’ point of view، Manichaeism have “Other” function، the “Other” which should be boycotted in order to determine the border between the Christianity and non- Christianity. This tradition of making other had influenced the modern Manichaeism studies and the relation of Manichaeism with Christianity، Iranian thought and even Gnosis had been interpreted under this influence for many years. Discovery and publication of Manichaeism primary sources had disproved old speculations. New evidences show that Manichaeism contrary to what had been introduced before had alliance with Christianity. In fact، Mani maintained an authentic narration of Christianity and it eminent that Manichaeism emerged in the period that there is no ecclesiastical official narration of Christianity that had presented by Christian discoursers yet. This study show that Manichaeism as a new religion، had root in Christian tradition and contrary to conventional conceptions، it can not be assigned as an Iranian religion.
Machine summary:
این بررسی نشان می دهد که مانویت چه به عنوان روایتی متقدم از مسیحیت ، و چه به عنوان دینی نـوین ، ریـشه در سـنت مسیحی دارد و بر خلاف تصور معمول ، نمی توان به سادگی آن را یک دین ایرانـی دانست .
مانویت ، مسیحیت ، گنوستیسیزم ، رفض ، طرد، هویت دینی ، فوکو مقدمه موضوع بحث این مقاله ، بیش از آنکه طرح نکاتی پیرامـون مانویـت بمـاهو باشـد، نحـوه شناسایی ١ مانویت در اندیشه ی غربی ، یا به تعبیر دیگر گفتار٢ مـانی شناسـی اسـت .
٣ بنابراین ، این که شاپور اول به مانویـان اجـازه فعالیـت و تبلیغ در ایران را داد، نمی تواند بدین معنا باشد که قصد داشته دین مانی را به عنـوان دیـن رسمی امپراتوری خود اعلام کند.
رابطه ی مانویت و مسیحیت در مطالعات مدرن در دوران مدرن نیز، به رغم این که حتی ردیه های مسیحیان نشان می داد که عناصر مهمی از دین عیسی در مانویت وجود دارد، باز هم مانی پیغمبری ایرانی شناخته می شد کـه اسـاس اندیشه اش همان ثنویت زردشتی بود.
حضور عناصر مسیحی در دین مانی ، عمدتا با این نظر که مانویت دینـی تلفیقـی اسـت توجیه شده است .
بـا ایـن حال به رغم بسیاری از شواهد، مانویت کماکان دینی ایرانی ، یا تلفیقی از ادیان ، یا قسمی از گنوستیسیزم شمرده شده است تا روایتی از مسیحیت دانسته نشود.
بـا کمـک همـین روش هـا اسـت کـه مـی تـوان دریافـت مانی شناسی مدرن ، چگونه سنت طردی را که از گفتار مسیحیت رسمی به ارث برده ، ادامـه داده است .