Abstract:
حمام وکیل شیراز از بناهای مجموعـه زندیـه اسـت کـه تحـت نظـارت مـستقیم کریم خان زند ساخته شده است . این حمام ، هم به لحاظ عظمت و هـم بـه لحـاظ فنون معماری و آرایه ها و نگاره های تزیینی اش ، یکـی از بناهـای قابـل توجـه و تحسین برانگیز دوره ی زندیه است . کارهای پژوهشی صورت گرفته در مورد حمـام وکیل تاکنون بیشتر به بعد باستان شناختی ، معماری و نیـز برنامـه هـای مرمتـی آن پرداخته اند. از این رو، پژوهش حاضر به بررسی آرایه ها و نگاره های تزیینـی ایـن بنای تاریخی پرداخته است . در این راستا، پرسش های مقاله حاضر به این صورت مطرح می گردد که آرایه ها و نگاره های تزیینی این حمام چگونه شکل گرفته و یـا از کجا اقتباس شده اند؟ تصاویر و نقوش تزیینی این حمام با فرهنـگ و باورهـای مردم چه ارتباطی داشته است ؟ و هنرمندان این دوره ، از چه مضامینی در نگاره هـا و آرایه های تزیینی حمام مذکور استفاده کرده اند؟ در پاسخ ، این پژوهش بر اساس روش تاریخی و توصیفی ـ تحلیلی به این نتیجه می رسد که منشا عناصـر تزیینـی به کار رفته در این حمام ، ترکیبی از عناصر فرهنگ ایرانی اسلامی از دوره باستان تا صفوی بوده است . در واقع ، علاقه کریم خان زند به احیای گذشته ی ایرانیـان در کنار بیان آن گذشته تحت نظر هنرمندان ایـن دوره در قالـب مـضامین اسـاطیری ، حماسی و مذهبی ، که ریشه در باورها و اعتقادات مردم داشته ، در شـکل گیـری و ایجاد این عناصر تاثیرگذار بوده است .
Vakil bathhouse in Shiraz is amongst Zand monuments that have built under direct supervision of Karim Khan Zand. This bathhouse is amongst the most remarkable and splendid monuments of Zand era in its massiveness and architecture techniques and decorative ornaments and designs. Most researches about Vakil bathhouse had focused on the archeological، architectural and restoration program aspects. Therefore، the present article studies decorative ornaments and designs if this historical monument. Questions of this article are as follows: How did these decorative ornaments and designs have formed and where did they have adopted? What is the relation between these decorative images and designs with the culture and beliefs of common people? Moreover، which are the contents that used by artist of this era in this decorative ornaments and designs? This research shows that the origin of the decorative elements of this bathhouse is a composition of Iranian-Islamic elements from the ancient until the Safavid era. In fact، Karim Khan''s interest in revival of Iranian past by artists as mythological، epic and religious concepts that had roots in common belief had influenced on the formation and creation of these elements.
Machine summary:
برای توضیح و تبیین مساله ، این پرسش مطرح می شود کـه آرایـه هـا و نگـاره هـای تزیینی این حمام از کجا منشأ گرفته اند؟ فرهنگ و باورهای مردمی و همچنـین هنرمنـدان این دوره در روند شکل گیری و ایجاد تـصاویر و نقـوش تزیینـی ایـن حمـام چـه نقـشی داشته اند؟ و در مقام پاسخ ، باید اظهار داشت که اگرچه دوره نسبتا کوتاه زندیه حد فاصل و حلقه واسط بین دو دوره ی بزرگ تاریخی زندیه و قاجار می باشد، اما تلاش های کریم خان ١.
از جمله نقوش حیوانی که در تزیینات حمام وکیل به کار رفته می توان به نقش شیر، آهو، اژدها، خرگوش ، اسب ، سگ ، گـراز و پرنـدگانی ماننـد عقـاب ، طاووس ، گنجشک ، سهره ، اردک ، کبوتر و قرقاول اشاره کرد که از میان ایـن نقـوش ، شـیر، عقاب ، طاووس ، اسب ، اردک و قرقاول در دوره ی هخامنشی و ساسـانی کـاربرد بیـشتری داشته اند و در اغلب آثار زندیه از جمله این حمام نیز قابل مشاهده می باشند؛ امـا شـیوه ی اجرای آن ها بیشتر به سبک نقاشی عامیانه ی اواسط دوره قاجار می باشد.