Abstract:
خوارج بهعنوان یکی از گروههای مؤثر در حوادث قرون اولیة هجری، برای نخستین بار در دورة خلافت امام علی(ع) و در جنگ صفین بهعنوان یک فرقة مستقل پدیدار گشتند و به مخالفت با حکمیت برخاستند. با انتقال خلافت به امویان، خوارج قیامهای متعددی بر ضد بنیامیه برپا کردند. به همین سبب، تحت تعقیب حکام اموی قرار گرفتند و بهناچار فعالیتهای خود را به مناطق دور از مرکز خلافت ازجمله مناطق جنوب شرقی ایران و سیستان انتقال دادند. خوارج که در سیستان به کمک مردم بومی این منطقه حدود سه قرن فعالیتهای نظامی خود را در برابر امویان و عباسیان ادامه دادند؛ اما در نهایت نتوانستند موجودیت خود را در این منطقه تداوم بخشند و در میان بومیان استحاله شدند. پرسش اساسی این است که چرا تفکر خارجیگری در سیستان پایدار نماند؟ به نظر میرسد، عوامل ناکامی ایشان عبارتند از: رویه خشونت و ترور خوارج، سرکوب آنها توسط امویان، تقدم بازوی مبارزاتی خوارج بر بازوی عقیدتی آنها و ناتوانی خوارج در همسویی با فرهنگ بومی سیستان.
Machine summary:
"یکی از مهم ترین گروه های مخالف اموی خوارج بودند که به سبب عقاید تند و سازش ناپذیری که داشتند، از همان ابتدای خلافت امویان، علیه آنها دست به شمشیر بردند و قیام های متعددی را علیه امویان سازمان دهی کردند.
این گروه پس از مدتی، در جنگ نهروان در مقابل حضرت علی علیه السلام صف آرایی کردند و با وجود اینکه در این نبرد به سختی شکست خوردند و بیش از ده تن از آنها زنده نماند (مسعودی، 1371، ج 1، ص765)، ولی به حیات سیاسی ـ نظامی خود در دورة خلافت اموی و عباسی ادامه دادند و همواره به دلایل عقیدتی از مخالفان آنها بودند.
نتیجه گیری خوارج به عنوان یکی از مهم ترین گروه های عقیدتی مؤثر در حوادث سه قرن اول هجری، برای نخستین بار، در دورة خلافت حضرت علی علیه السلام و در جریان جنگ صفین به علل سیاسی و عقیدتی ابراز وجود کردند و در جریان حکمیت، به مخالفت با آن حضرت برخاستند.
از دیگر علل مؤثر در تداوم نیافتن تفکر خارجی در سیستان، عقاید خشک و خشن خوارج بود که سبب می شد که آنها از یک سو، تمام مخالفان خود را کافر بپندارند و با سبعیتی هولناک، سعی در نابودی آنها داشته باشند که تداوم این سیاست سبب بدنامی آنها در میان مردم شد، و از سوی دیگر، وجود این دیدگاه ها سبب می شد، خوارج به جای ترویج عقیدة خود، از طریق سازگاری با دیگر گروه ها، تمام مخالفان عقیدتی خود را کافر بدانند و درصدد نابودی آنها بودند."