Abstract:
کشیده شدن دامنه جنگجهانیدوم به ایران و ورود قوای متفقین در سحرگاه سوم شهریور1320به کشور، پیامدهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی فراوانی برای مردم ایران در برداشت. مشکلاتی مانند ناامنی، قحطی، شیوع بیماریهای مختلف از نتایج بارز اشغال ایران بودند در این وضعیت، قحطی به عنوان مهمترین عامل چنان گسترش یافت که مردم حتی قادر به تهیه قوت لایموت نیز نبودند و بسیاری از مردم در اثر گرسنگی جان خود را از دست میدادند. مهمترین علل بروز قحطی در سالهای جنگجهانیدوم، به صورت مستقیم و غیرمستقیم، به حضور نیروهای بیگانه بازمیگشت. سوال اصلی پژوهش پیشرو این است که جنگجهانیدوم در بروز قحطی ایران چه تاثیری داشت؟ بهنظر میرسد جنگجهانیدوم نهتنها زمینة ایجاد قحطی را فراهم کرده بود، بلکه در پارهای از مواقع عوامل اصلی بروز قحطی را تشدید میکرد. حال این پژوهش میکوشد با استفاده از روش توصیفیتحلیلی و با استناد به اسناد و روزنامههای آن زمان، عوامل موثر در بروز و تشدید را دستهبندی و بررسی و تبیین کند.
Machine summary:
"به طور کلی عوامل مؤثر در بروز قحطـی در طـول ایـن سـال هـا را میتوان به دو دسته طبیعی و سیاسی اجتماعی تقسیم کرد: عوامل طبیعی قحطی عمومی سال های١٣٢٠ تا ١٣٢٤ ش برابـر بـا ١٩٤١ تـا ١٩٤٥م ، اساسـا معلـول نابسامانی اوضاع سیاسیاجتماعی کشور، به ویژه وضعیت جنگی ناشی از اشغال ایران بود؛ امـا عوامل طبیعی نیز در ایجاد و تشدید این قحطی دخیل بودند.
در سال ١٣٢١ش برابر با ١٩٤٢م ، دولت انگلیس در بیانیه ای استفاده از آذوقۀ ایران و همچنین حمـل محصـولات ایـران بـه خـارج از کشـور را به شدت تکذیب کرد (اسناد ملی ایران ، ١٣٢١ ش ، ش ٢٤٠٠١٢٤٣٩: ٨ برگ )؛ اما یکسال بعد از آن ، در سال ١٣٢٢ش برابر با ١٩٤٣م ، مأموران بازرسی ایـران کـامیون هـایی را در شـیراز متوقف کردند که حامل مواد خوراکی برای متفقین بودند: در دهم اردیبهشت ماه ، در چهـارراه زند شیراز، مأموران بازرسی ادارة خواروبار استان فارس دسته ای از کامیون های شوروی را که از بوشهر عازم تهران بودند بازرسی و از دوازده کامیون اجناس قاچاق کشف کردنـد.
انگلیسـیهـا چنـدان نگران کمبود موادغذایی در ایران نبودند؛ برای مثال ، بعد از آنکه در اثر قحطی وضـع بسـیار وخیمی در ایران حاکم بود در نوامبر ١٩٤٢ برابر با آبان ١٣٢١، در اثر سماجت آمریکا، دولـت انگلیس تعهد کرد برای جبران کمبود نان در تهران ، از انبارهـای خـود در عـراق ٣٥٠٠ تـن گندم به ایران ارسال کند؛ اما به بهانه های مختلف ازجمله نبود وسیلۀ حمل گندم از عراق به ایران ، از تحویل این مقدار گندم خوداری میکردند."