Abstract:
سلسله نقشبندیه منسوب به خواجه بهاء الدین محمد نقشبند بخارایی ( ٧١٧ - ٧٩١هـ) طریقتی معتدلانه و شریعت محور است. این طریقت در قرن نهم هجری/ پانزدهم میلادی توسط عثمانیها به بوسنی راه یافت. عینی دده و شمسی دده، از مشایخ پرآوازه این سلسله، در حقیقت اولین نمایندگان طریقت نقشبندیه در بوسنی بودند. رفتارهای شایسته پیروان این طریقت که بیشتر از روشنفکران جامعه بودند، موجب گسترش این سلسله در سطوح مختلف جامعه شد و این طریقت را در شمار پرنفوذترین طریقتهای صوفیه در بوسنی در آورد تا آنجا که به «طریقت بومی مردم بوسنی» شهرت یافت. طی قرنهای دوازدهم و سیزدهم هجری/ هجدهم و نوزدهم میلادی، شبکهای از تکیههای نقشبندیه در شهرهای مختلف بوسنی تأسیس شد که بر تمام بوسنی و هرزگوین نفوذ داشت. این طریقه در قرن بیستم میلادی، یعنی در دورانی که حکومت کمونیستی درپی نابودی تصوف و اسلام در منطقه بود، نقش بسیار مهمی در رویارویی با آنان ایفا کرد؛ چندان که میتوان ادعا کرد شکست کمونیستها در این نواحی، حاصل حضور و فعالیت بزرگان طریقت نقشبندیه بوده است
Machine summary:
در سال ٨٦٧هـ/١٤٦٣م ، پس از قتل تماشویچ ، آخرین پادشاه بوسنی، سلطان محمدفاتح ، بر این منطقه سیطره یافت ؛ و چنان که گفته اند، وی حدود چهل تن از مشایخ سلسله های مختلف عرفانی را بدانجا منتقل ساخت ؛ و همین امر موجب شد که از آن زمان به بعد گرایش مردم این سرزمین به اسلام بیشتر شد؛٢١ البته چنان که ادین کوکاویتسا، محقق بوسنیایی در حوزه تصوف و از مشایخ جوان رفاعیه و نقشبندیه ، در کتاب اسلام در بالکان گفته است : «واقع این است که اسلام حداقل در مرحله ابتدایی، قبل از آمدن ترکهای عثمانی در این منطقه حضور داشته و این حضور، مدیون فعالیت دراویش ، مبلغان و جنگجویان بوده است »؛٢٢ اما صوفیه نقش بسزائی در ورود و استقرار اسلام و تصوف در بوسنی و و هرزگوین داشته اند و لذا در دو قرن اول حضور اسلام در منطقه (سده ٩ و ١٠هـ/ ١٥- ١٦م ) اکثر عالمان و روحانیان و فقها خود عضو یکی از طریقت های موجود در بوسنی بوده اند.
علاوه بر او، شیخ طریقت قادریه ، فیض الله افندی حاجی بایریچ هم در تکیه های سارایوو ذکر را مطابق اصول مولویه تلقین میکرد، و این امر نشان دهنده ارتباط نزدیک این سه طریقت ، 30 یعنی نقشبندیه ، قادریه و مولویه در بوسنی است .
فعالیت این تکیه که یکی از مراکز مهم تصوف در بوسنی است ، از سده نوزدهم میلادی آغاز شد و تاکنون نیز ادامه دارد و فقط مدتی در فاصله سال های ١٩٥٢ و ١٩٦٨ بسته بود.