Abstract:
نیازسنجی و علمسنجی مفاهیمی بنیادی در زبانشناسیکاربردی و فناوریاطلاعات به شمار میآیند. در این پژوهش محقق کوشیده است ضمن معرفی گذرا و مرور پیشینۀ این دو حوزۀ مطالعاتی، نیازها و اولویتهای پژوهشی علم زبانشناسی در ایران را شناسایی کند. در این پژوهش سه شاخص مدنظر قرار گرفته است: (1) فراوانی مقالات در حوزهها و زیرشاخههای مختلف زبانشناسی، (2) فراوانی زبانها و گویشهای مطالعهشده، و (3) میزان تعامل حوزهها و زیرشاخههای زبانشناسی در چارچوب میانرشتگی. برای ارزیابی شاخصهای مورد نظر، 822 مقاله شامل 411 مقالۀ علمی-پژوهشی منتشرشده در نشریات زبانشناسی و 411 مقالۀ ارائهشده در هشت همایش زبانشناسی ایران به عنوان پیکرۀ پژوهش انتخاب شدند. یافتهها نشان میدهد از میان 21 حوزه و زیرشاخۀ زبانشناسی، فراوانی مقالات در زیرشاخۀ نحو (146مقاله) بیش از سایر حوزهها است و دو زیرشاخۀ خط (3 مقاله) و زباناشاره (3 مقاله)، در پایینترین رتبهها قرار دارند. فراوانی ناچیز مقالات در برخی زیرشاخهها، به ویژه زیرشاخۀ بنیادی معنیشناسی (22 مقاله) از خلاء پژوهشی قابلتوجهی در این رشته خبر میدهد. نتایج حاکی از آن است که در کل پیکره، 443 مقاله به طور ویژه به یک زبان، گویش یا لهجۀ معین پرداختهاند و در این میان، زبان فارسی با 315 مقاله در مقام نخست قرار دارد و زبانهای انگلیسی (33 مقاله) و عربی (12 مقاله) در رتبههای دوم و سوم قرار دارند. همچنین یافتهها نشان میدهد که از مجموع 822 مقالۀ مورد مطالعه، 240 مقاله رویکردی میانحوزهای یا میانرشتهای دارند. محقق با الهام از مفهوم مرکزیت میانبودگی و نیز نرمافزار آرک جیآیاس، تصویری از چگونگی تعامل زیرشاخهها و حوزههای درون و بیرون از زبانشناسی ارائه داده است. تصویر مذکور ضمن بازنمایی پدیدۀ میانرشتگی در زبانشناسی ایران، خلاءهای پژوهشی این رشتۀ علمی را از منظر میانرشتگی بازتاب میدهد.
Machine summary:
"شایان ذکر است که در حوزۀ علمسنجی انواع مختلف پارامترها مدنظر قرار میگیرد، اما در مطالعۀ حاضر صرفا سه پارامتر مورد توجه قرار گرفتهاند: (1) فراوانی مقالات در حوزههای مختلف زبانشناسی، (2) فراوانی زبانها و گویشهای مطالعهشده، و (3) میزان تعامل حوزهها و زیرشاخههای مختلف زبانشناسی در چارچوب میانرشتگی.
برای مثال، علیگل و همکاران (1390) با روشی توصیفی و مقطعی کلیۀ مقالات فصلنامه علمی-پژوهشی سلامت کار ایران (شامل 106 مقاله) را بررسی کردهاند و دریافتهاند که بیشترین نوع مطالعات انجام شده در فصلنامه مذکور از نوع توصیفی-مقطعی میباشد و همچنین موضوع ارگونومی بیشترین توجه محققان را به خود اختصاص داده است.
شایان ذکر است که نشریات علمی-پژوهشی و همایشهای علمی به دلایل مختلف در زمره مهمترین منابع انتشار یافتههای علمی به شمار میآیند و به همین دلیل محقق در این پژوهش، مقالات مندرج در ده نشریۀ علمی-پژوهشی زبانشناسی ایران و همچنین مقالات ارائه شده در هشت همایش زبانشناسی ایران را به عنوان پیکرۀ پژوهش انتخاب کرده است.
به این ترتیب، پیکرۀ پژوهش حاضر شامل 822 مقاله میباشد و محقق کوشیده است فراوانی مقالات در حوزههای مختلف زبانشناسی، فراوانی زبانها و گویشهای مطالعهشده و همچنین میزان تعامل حوزهها و زیرشاخههای مختلف زبانشناسی را در این پیکره بررسی کند.
به بیان دیگر، مقالهای با عنوان «بررسی معانی حروف اضافۀ مکانی فرهنگ سخن بر اساس معنیشناسی شناختی» (نشریه ادبپژوهی، سال 1389) با این که بر روی حروف اضافه زبان فارسی متمرکز شده است، به عنوان یک مدخل شمارش نشده است زیرا واژۀ «فارسی» در آن ذکر نشده است، اما مقالۀ «الگوریتم رایانهای برای تشخیص کلمات مرکب در متون رایانهای فارسی» (ارائه شده در هفتمین همایش زبانشناسی ایران) به دلیل درج عنوان «فارسی» به عنوان یک مدخل از مقالات مربوط به زبان فارسی شمارش شده است."