Abstract:
آزادی از مفاهیم مهمی است که در بسیاری از آموزههای دینی و غیردینی مطرح شده و هر مکتب با توجه به دیدگاه خود، تعریف خاصی از آزادی بیان کرده است. در فقه اسلامی با توجه به تاکید قرآن بر آزاد بودن انسان، مفهوم آزادی در قالب اصول فقهی درآمده است. هدف این مقاله بررسی مبانی فقهی اسلام در زمینه آزادیهای سیاسی واجتماعی است و با مطالعه آرای فقهی، دیدگاههای مختلف در زمینه آزادی بررسی شده است. از آنجا که آزادی رابطه تنگانگی با حقوق انسانی و حق حاکمیت دارد، لازم است این مفاهیم نیز تبیین گردد. امعان نظر در منابع مختلف، مبیّن آن است که مبانی نظری آزادی و حقوق انسانی در فقه اسلامی به خوبی بیان شده است و با تکیه براصولی مانند برائت، اباحه و اختیار تبیین گردیده است؛ اما با توجه به گستردگی مفهوم آزادی که در غرب مطرح شده، دوره تازهای از مجادلات فقهی و دینی در زمینه آزادی و حقوق انسانی مطرح شده است؛ مانند اینکه دایره حاکمیت دولت تاچه حدی است؟ و حقوق متقابل شهروندان و حاکمیت چیست؟
Machine summary:
"چنین مینماید که آخوند خراسانی از دسته اخیر است و امور حسبه را مستقل از ولایت فقها میبیند و محقق نائینی نیز با اندکی تفاوت و از روی احتیاط، از اذنی سخن میگوید که از باب «اذن من له ولایة الإذن» به مجلس شورای ملی در این باب داده میشود و مشروعیت تصرف مجلس در امور حسبیه را تضمین میکند (حبلالمتین، سال16، 25 و 26 ذیحجه 1326: 5-8) آخوند خراسانی و دو مجتهد همراه وی، در یکی از تلگرافهای مهم خطاب به محمدعلی شاه قاجار و در دفاع از مردمسالاری مینویسند: داعیان نیز بر حسب وظیفه شرعیۀ خود و آن مسئولیت که در پیشگاه عدل الهی به گردن گرفتهایم، تا آخرین نقطه در حفظ مملکت اسلامی و رفع ظلم خائنین از خدا بیخبر و تأسیس اساس شریعت مطهره و اعادۀ حقوق مغصوبۀ مسلمین خوداری ننموده و در تحقق آنچه ضروری مذهب است که حکومت مسلمین در عهد غیبت حضرت صاحب الزمان عجل الله فرجه با جمهور مسلمین است حتیالإمکان فروگذار نخواهیم کرد و عموم مسلمین را به تکلیف خود آگاه ساخته و خواهیم ساخت.
در واقع آزادی در رابطه تنگاتنگی با حقوق انسانی و حق حاکمیت دارد، در صورتی میتوان یک انسانی را آزاد دانست که جامعه و نظام حاکم حقوق اساسی وی مانند حق حیات، برخورداری از مواهب زندگی وآزادزیستن را به رسمیت بشناسند با وجود حکومتهای استبدادی در کشورهای اسلامی از جمله ایران عملا حقوق اساسی که در فقه نیز برآن تأکید شده است نادیده گرفته شد و این ناشی از نادیده گرفتن حقوق مردم توسط حاکمان در طی قرون گذشته بود."