Abstract:
یکی از نگرشهای صوفیانه و تاثیرگذاری که پیش از صفویه در ایران پا گرفت، طریقت زاهدیه بود که تاثیری انکارناپذیر بر مبانی فکری طریقت صفویه گذاشت. مهمترین گزارشی که حول محور زندگی و شخصیت شیخ زاهد و مناسبات او با شیخ صفی وجود دارد، کتاب صفوه الصفای ابن بزاز است. مولف این اثر به جهت وابستگی به خاندان صفوی ذیل شرح کرامات شیخ صفی ناخواسته به معرفی و عملکرد سیاسی، اجتماعی و حتی اقتصادی طریقت زاهدیه میپردازد. با این که مآخذ عصر صفوی به ویژه مولف صفوه الصفا ابن بزاز سعی در پر رنگ نمودن تفکر و مبانی فکری شیخ صفی دارند، اما با نگاهی دقیق و استنباطهای موشکافانه از نوشتههای ابن بزاز میتوان از تاثیر بیچون و چرای مبانی فکری زاهدیه بر شیخ صفی پرده برداشت. از سوی دیگر در مورد روابط شیخ صفی با شیخ زاهد گیلانی میتوان گفت هرچند درویش ابن بزاز بر روابط مریدی و مرادی این دو صوفی تاکید دارد، اما با نگاه دقیق به روابط آنها میتوان به این نتیجه رسید که شیخ صفی تا اندازه زیادی برای به نتیجه رسیدن اهداف شخصی خویش آگاهانه مریدی شیخ زاهد را برای خود برگزید. مقاله حاضر تلاش دارد تا با تکیه بر گزارشهای ابن بزاز به تحلیل تاثیرپذیری شیخ صفی از طریقت زاهدیه بپردازد.یکی از نگرش های صوفیانه و تاثیرگذاری که پیش از صفویه در ایران پا گرفت ، طریقت زاهدیه بود که تاثیری انکارناپذیر بر مبانی فکری طریقت صفویه گذاشت . مهمترین گزارشی که حول محور زندگی و شخصیت شیخ زاهد و مناسبات او با شیخ صفی وجود دارد، کتاب صفوه الصفای ابـن بـزاز است . مولف این اثر به جهت وابستگی به خاندان صفوی ذیل شرح کرامات شیخ صفی ناخواسته بـه معرفی و عملکرد سیاسی، اجتماعی و حتی اقتصادی طریقت زاهدیه میپردازد. با این که مآخذ عصر صفوی به ویژه مولف صفوه الصفا- ابن بزاز- سعی در پر رنگ نمودن تفکر و مبـانی فکـری شـیخ صفی دارند، اما با نگاهی دقیق و استنباط های موشکافانه از نوشته های ابن بـزاز مـیتـوان از تـاثیر بیچون و چرای مبانی فکری زاهدیه بر شیخ صفی پرده برداشت . از سوی دیگر در مورد روابط شیخ صفی با شیخ زاهد گیلانی میتوان گفت هرچند درویش ابن بزاز بر روابط مریدی و مرادی ایـن دو صوفی تاکید دارد، اما با نگاه دقیق به روابط آنها میتوان به این نتیجه رسید که شیخ صفی تا اندازه زیادی برای به نتیجه رسیدن اهداف شخصی خویش آگاهانه مریدی شیخ زاهد را برای خود برگزید. مقاله حاضر تلاش دارد تا با تکیه بر گزارش های ابن بزاز به تحلیل تاثیرپذیری شـیخ صـفی از طریقت زاهدیه بپردازد.
A Sufi attitudes and influence before the Safavids in Iran grew, Zahdyh way that an indelible mark on the intellectual foundations of the Safavid Sufi Sheikh Zahid Vshkhsyt Gzard. mhmtryn report revolves around the lives and relations with Sheikh Safi, the book Sfvh Ibn alSafa Mercer is the author of this work to the Safavid dynasty below greatness of Sheikh Safi unwanted dependence on the introduction and performance of the political, social and even economic doctrine Zahdyh the Prdazd. ba the Safavid sources, especially the author Sfvh Safa Ibn Bzaz try Safavid Sheikh of bold thinking and intellectual foundation, but a close look and detailed understanding of the writings of Ibn alBazzaz can be undisputed impact on the overall concept Zahdyh Sheikh Safi alSafi relations with the curtains Brdasht. azZahid chose for themselves.This paper attempts to analyze the impact of relying on reports of Sheikh Ibn Bazzaz's lined path Zahdyh.
Machine summary:
"البته پیش از پژوهش حاضر، آقای دکتر علی سالاری شادی نیز در مقاله «بـازنگری در احـوال و مناسـبات شـیخ صفیالدین اردبیلی» که در شماره پنجاهم مجله علمی پژوهشـی دانشـکدة ادبیـات و علـوم انسانی دانشگاه اصفهان منتشر نموده و همچنین دکتـر محمـد شـورمیج در مقالـه رویکـرد سیاسی شیخ زاهد گیلانی و شیخ صفی الدین اردبیلی از منظر متون تـاریخی کـه در شـماره 87 فصلنامه تاریخ و فرهنگ سال 1390 به چاپ رسانده ، بـه برخـی مباحـث مـورد بررسـی نگارنده اشاره کرده اند.
بنابراین با توجه به گزارش منابع و عملکرد شیخ صفی در دوران زندگیاش میتوان به ایـن نتیجه رسید که شیخ صفی برای به دست آوردن جایگـاه و طریقـت «شـیخ زاهـد» و کسـب قدرت ، خود را در کسوت مریدان شیخ زاهد درآورد و پس از آگاهی از این که شـیخ زاهـد در سراسر شمال ایران و شروان ، پیـروان زیـادی داشـت ، در سـرمای زمسـتان و مـاه رمضـان سراسیمه به دیدار وی رفت (ابن بزاز، 107-104).
نتیجه با توجه به پژوهش انجام گرفته در مورد دیدگاه ابن بزاز از روابـط شـیخ زاهـد بـا شـیخ صفی میتوان به این نتیجه رسید که ابن بزاز به جهت وابستگی طریقتی و ارادتی که نسبت به خاندان شیخ صفی داشت در گزارش خود تلاش داشت تا با برجسته نمـودن شخصـیت و نقش شیخ صفی، او را به عنوان جانشین واقعی شیخ زاهد معرفی کند، اما از سویی به جهت این که شیخ صفی مرید شیخ زاهد بوده است ناچار میبایست به توصیف کرامات شیخ زاهـد نیز میپرداخت ؛ در نتیجه این رویکرد ابن بزاز موجب آشـکار شـدن زاوایـای پیـدا و پنهـان طریقت زاهدیه ، مذهب او و میزان تاثیر شیخ زاهد بر بخش هـای وسـیعی از خـاک گـیلان ، آذربایجان ، اران و شروان گشت ."