Abstract:
عدم تعادل درسلسله مراتب شهری درجهان به ویژه کشورهای درحال توسعه معضلاتی را به وجود آورده است، چنین حالتی با شدت و ضعف، ولی به طور غالب در بیش تر مناطق ایران دیده می شود. افزایش تعداد شهرهای بزرگ به ضرر شهرهای متوسط به خصوص شهرهای کوچک و روستا – شهرها عمل می کند. استان اصفهان نیز به نوبهی خود دچار گسیختگی سلسله مراتب شهری و تمرکز جمعیت در مرکز استان می باشد. مقالهی حاضر مطالعه ای در خصوص بررسی نقش و کارکرد شهرهای کوچک استان اصفهان درسلسله مراتب شهری است. روش پژوهش «توصیفی- تحلیلی» است، که درآن مدل های کمی و روشهای آماری استفاده شده است و منابع مورد استفاده عمدتا از نتایج سرشماری در دوره های مختلف می باشد و هدف از این تحقیق، برنامه ریزی جهت تعادل فضایی و بررسی جایگاه شهرهای کوچک در شبکهی شهری استان اصفهان و ارائهی خدمات مناسب به حوزهی پیرامونی توسط شهر های کوچک می باشد. در این مطالعه سه شهر کوچک از شهرهای استان اصفهان به عنوان نمونه ی مطالعاتی (گلپایگان، نایین وسمیرم)، با یک شهر میانی (شهرضا) و یک شهر بزرگ (اصفهان) در زمینه های گوناگون مورد مقایسه قرار گرفته است. مطابق بررسی های صورت گرفته از طریق مدل اندازه-رتبه شهری شیب خط، همچنین ضریب آنتروپی، عدم تعادل وگسیختگی در نظام شهری استان اصفهان مورد تایید قرار میگیرد. محاسبه ی ضریب کشش پذیری بیانگر این است که سه شهر کوچک منتخب در دوره های اخیر روند افزایشی ضریب را دارند. با بررسی از طریق ضریبL.Q به لحاظ کارکرد اقتصادی، نقش غالب شهر های کوچک کشاورزی وخدمات بوده است، در حالی که نقش اقتصادی شهرهای متوسط و بزرگ مورد مطالعه در بخش صنعت و خدمات می باشد. در نتیجه آنچه که عملکرد شهرهای کوچک را در نظام شهری و توسعهی منطقه ای کم رنگ نموده است، فقدان شهرهای میانی (250تا500 هزارنفر) در سلسله مراتب شهری و تمرکز شدید امکانات خدمات در شهر اصفهان بوده است، بنابراین تقویت شهر های کوچک و تزریق سرمایه متوازن به آنها می تواند راهکار مناسبی برای نیل به ساختار فضایی متعادل در سطح استان باشد.
Machine summary:
جایگاه شهرهای کوچک درسلسله مراتب شهری (مطالعه ی موردی: استان اصفهان ) تاریخ دریافت مقاله : ٩٢/٠٣/٢٠ تاریخ پذیرش نهایی مقاله : ٩٣/٠٣/١٠ کتایون بهارلوئی *(دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر) اصغر نظریان (استاد مدعو دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر) 1 چکیده : عدم تعادل درسلسله مراتب شهری درجهان به ویژه کشورهای درحال توسعه معضلاتی را به وجود آورده است ، چنین حالتی با شدت و ضعف ، ولی به طور غالب در بیش تر مناطق ایران دیده می شود.
روش پژوهش «توصیفی- تحلیلی» است ، که درآن مدل های کمی و روش های آماری استفاده شده است و منابع مورد استفاده عمدتا از نتایج سرشماری در دوره های مختلف می باشد و هدف از این تحقیق ، برنامه ریزی جهت تعادل فضایی و بررسی جایگاه شهرهای کوچک در شبکه ی شهری استان اصفهان و ارائه ی خدمات مناسب به حوزه ی پیرامونی توسط شهر های کوچک می باشد.
البته مطالعات زیادی درباره ی شهرهای کوچک و میانی توسط افرادی مختلف انجام شده است ، که در ایران نیز در دهه های اخیر مطالعاتی براین مبنا صورت گرفته است ، از جمله مهم ترین آن ها: کتابی تحت عنوان پویایی نظام شهری ایران از نظریان (١٣٨٨) و مقالات علمی از ایشان (١٣٧٣، ١٣٧٥، ١٣٧٦، ١٣٧٨، ١٣٨٦)، کتاب اندازه شهرها از زبردست (١٣٨٣)، شهرهای میانی از امچکی(١٣٨٣) و کتاب شهرهای کوچک ، رویکردی دیگر در توسعه منطقه ای از فنی(١٣٨٨) می باشند.