Abstract:
داشتن متون پیراسته از اغلاط الزام جدی تحقیقهای ادبی است چرا که بدون برخورداری از متونی صحیح، عملا در حوزههای دیگر تحقیقات ادبی همچون فرهنگنویسی و نقد متون و غیره نیز نمیتوان آثاری دقیق و معتبر در دسترس جامعة علمی قرار داد. در این میان تصحیح متون قدیمیتر اهمیتی دوچندان دارد. چرا که این دست متنها به دلیل برخورداری از واژگان کهنه و ناشناخته و زبان و نحو و صور خیال خاصی که امروزه برای مخاطب چندان آشنا نیست، بیشتر مورد تغییر و تحریف قرار گرفتهاند و از طرفی بررسی و تصحیح متنهای قرون بعد، بدون شناخت کافی از متنهای کهنهتر عملا امکانپذیر نیست.اثیرالدین اخسیکتی از قصیدهسرایان قرن ششم هجری است که دیوان او تنها یکبار توسط رکنالدین همایون فرخ در سال 1337 تصحیح شده است. متاسفانه به دلیل بیدقتی مصحح و عدم استفادة او از نسخة قدیمی موجود از دیوان این شاعر، سرتاسر دیوان پر است از اغلاط و اشتباهات و ارجاع به این متن خالی از خللی نخواهد بود. در این مقاله کوشیده شده است تا بعضی از اغلاط این دیوان مشخص شود و صورت صحیح آن با تکیه بر شواهد و دلایل ارائه گردد.
Machine summary:
نکتة دیگری که حدس ما را در انتخاب واژة کمان قوت میبخشد این است که تیر را در ادبیات فارسی مشبهبه برای دعا آوردهاند: «بعد اللتیا و التی یک تیر دعا بر هدف اجابت آمد، و یک آه سحرگاهی بمسامع قبول رسید» (بهاالدین محمد بغدادی، 1385: 340) پس اصل بیت دوم این گونه باید باشد: همی نـهبینی از روی تجربـت که کمان چو چفت گردد از او دورتر رود پرتاب ضمنا واژة چفت نیز به سبب رسمالخط قدیمی که حرف چ را با یک نقطه مینوشتند، به اشتباه جفت ضبط شده است، که چفت و چفته به معنی خم و خمیده هستند: «چفته: خمیده و دوتا و کژ بود» (اسدی توسی، 1319: 486) پس بیت اول را هم باید به این گونه تغییر دهیم: کنون که چفت شدی در دعا فزای بدان که مر دعای تو را زودتر دهنـد جواب یعنی اکنون که پیر و خمیدهقامت شدی، بیشتر دعا کن زیرا در این حالت دعای تو را زودتر اجابت کنند، آیا به تجربه ندیدهای که وقتی کمان خم میشود تیر از آن دورتر میرود؟ 9- ای چون رجب اصم شده بشنو بکوش هوش یک ره ندای عیش رحیا کی تری عجب (اثیرالدین اخسیکتی، 1337: 36) در مصراع اول به جای فعل بکوش باید به گوش باشد.