Abstract:
رویههای قانونی و اجرایی استفاده از سلاح گرم توسط پلیس، یکی از موضوعات بحثبرانگیز مطالعات حقوق بشری است. پلیس انگلستان در زمینۀ تعدیل تیراندازیهای پلیسی تجارب مطلوبی دارد که به نظر میرسد مطالعۀ آنها میتواند برای پلیس ایران نیز مفید باشد. نوشتۀ پیش رو با رویکردی تطبیقی میکوشد تا سیاست جنایی نظام حقوقی ایران و انگلستان را دربارۀ حمل سلاح گرم و کاربرد آن در مأموریتهای پلیسی بررسی نماید. اغلب مأموران پلیس ایران در جریان اقدامات روزانه، سلاح گرم حمل میکنند و در 12 مورد مذکور در قانون به کارگیری سلاح در موارد ضروری مصوب 1373 با رعایت شرط ضرورت میتوانند از آن استفاده کنند. در انگلستان، عموم مأموران پلیس سلاح گرم حمل نمیکنند و موارد کاربرد آن را انجمن افسران ارشد پلیس تعیین میکند. بر اساس مقررات جاری انگلستان، مأموران پلیس فقط زمانی میتوانند از سلاح گرم استفاده کنند که جان مأمور یا شهروند بیگناه در معرض خطر فوری باشد. در این صورت، آنها باید از فرماندۀ ارشد اجازۀ تیراندازی بگیرند، مگر اینکه کسب اجازه موجب تشدید خطرات جانی شود. برای کاهش تیراندازیهای غیر مجاز در پلیس ایران ضروری است مأموریتهای پلیسی بدون حمل سلاح گرم انجام شود و فقط در برخی استانهایی که حوادث تروریستی و حملۀ مسلحانه به مأموران سابقه دارد، مأموران به سلاح گرم تجهیز شوند. در خصوص موارد کاربرد سلاح گرم ضروری است فقط برای حفظ جان مأمور یا شهروند دیگر از سلاح گرم استفاده شود و برای کشف جرم و دستگیری متهم از سلاح گرم استفاده نشود.
Legal and executive precedent of police use of firearms is one of the hot issues of human rights studies. British police has justifiable experiences in the field regulating police shooting. They can be useful for Iran’s police. The present paper with comparative approach tries to explore the criminal policy of the legal system of Iran and of the United Kingdom about carrying firearms and use of them in police missions. Most of police officers of Iran carry firearms in their daily activities and in 12 mentioned cases in the law of use of firearms in necessary cases (codified 1373) with considering the provision of exigency they can use firearms. In Britain، most police officers do not carry guns and the cases to apply firearms are determined by the Chief Fire Officers Association or CFOA. According to the current regulations of the United Kingdom، the police officers can use firearms only when they are in danger of their life or an innocent citizen being in an immediate danger of death. In these cases they grant permission to shoot from the senior commander; otherwise granting permission causes the enhancement of danger for their life. To decrease the illegal shooting of Iran’s police it is necessary for police to carry out his missions without firearms and only in some provinces which they confront acts of terrorism and gun attack with previous record they are allowed to carry guns. For special cases to apply the firearm it is necessary only for protecting the life of police officers or other citizens and police should not use firearms in cases for exploring crimes or arresting the accused.
Machine summary:
"ـ قبل از توسل به تیراندازی، چه گزینههای دیگری احتساب شدهاند؟ ـ چه ابزارهایی در زمان حادثه در دسترس بودهاند؟ ـ چرا از این ابزارها استفاده نشده است و یا در صورت استفاده، مؤثر واقع نشدهاند؟ ـ آیا توسل به تیراندازی برای پیشگیری از خطر واقعی یا قریبالوقوع به حیات شخص انجام شده است؟ ـ آیا استفاده از سلاح گرم که امکان سلب حیات دیگری را در پی دارد، با احتساب خطرات بالقوه در آن شرایط ضرورت دارد؟ ـ تیراندازی چه خطراتی برای دیگران میتواند در پی داشته باشد؟ ـ آیا خطر مورد نظر یا جرمی که به طرف متهم آن به منظور دستگیری تیراندازی شده است، به میزانی اهمیت دارد که تیراندازی با سلاح گرم را توجیه کند؟ ـ آیا همۀ تصمیمهای مرتبط، ثبت و گزارش شدهاند؟ از بین رویکردهای بیانشده دربارۀ استفاده از سلاح گرم، پلیس انگلستان تابع رویکرد «دفع خطر» است.
هرچند در متن منتشرشده توسط انجمن افسران ارشد پلیس، این رأی دیوان به گونهای بیان شده که استنباط میشود دولت در حمایت از حق حیات شهروندان در برابر اقدامات مجرمانۀ سایر شهروندان، باید اقدامات مثبت و کنشی انجام دهد (Association of Chief Police Officers: 2013, 14)؛ میتوان گفت که این تکلیف فقط ناظر بر پیشگیری از خطرات ناشی از شهروندان علیه یکدیگر نیست، بلکه دولت مکلف است سازوکارهای لازم برای پیشگیری از خطرات ناشی از اقدامات مأموران خود را نیز در دستور کار خود قرار دهد."