Abstract:
شهرستان بستک در شمال غربی هرمزگان واقع شده است. به لحاظ شرایط محیطی گرم و خشک حاکم بر آن از جمله نقاط فقیر کشور از نظر منابع آب محسوب می شود. این در حالی است که سالانه 24/7 میلیارد متر مکعب آب در استان هرمزگان به صورت هرز آب و سیلاب به دریا ریخته و از دسترس خارج می شود.(سازمان آب هرمزگان 1372) از سوی دیگر با توجه به پراکندگی سازندهای زمین ساختی شور و کیفیت نا مناسب آبهای زیر زمینی اهمیت آب در این منطقه دو چندان می گردد. مردم این منطقه در بیشتر ایام سال از کمبود شدید آب آشامیدنی و هم چنین کشاورزی رنج می برند. این منطقه از لحاظ زمین شناسی تحت تاثیر دو عامل زمین ساختی، یکی چین خوردگی کلی زاگرس و دیگری پدیده دیاپیریسم قرار دارد. برای آبیاری بیشتر اراضی کشاورزی منطقه از منابع آب زیر زمینی شور، قلیایی و سنگین و یا جریانات سطحی که از سازند های شور عبور می کنند، استفاده می شود. و از طرف دیگر بالا بودن سطح آب زیر زمینی و شدت تبخیر همواره از حاصلخیزی خاک منطقه کاسته می شود. گذشته از شور و قلیایی بودن خاک، فاکتور فرسایش نیز در کاهش حاصلخیزی آن بسیار موثر بوده است. این تحقیق بیشتر به دنبال پیدا کردن شواهد ژئومرفیک تاثیر گذار روی منابع آب و خاک منطقه بوده، به نحوی که بتوان نسبت به ردیابی و ارائه راهکار در این نواحی اقدام کرد. و در نهایت گنبد های نمکی به عنوان یکی از عوامل اصلی شوری آب و خاک منطقه معرفی شده است از فعالیتهای میدانی و روشهای کتابخانه ای و اسنادی برای رسیدن به این هدف استفاده شده است و جهت جلوگیری از تخریب منابع آب و خاک می بایست طرحهای کنترل شوری به اجرا در آیند که این طرحها به علل زیادی دارای مشکلات فراوان است. لذا سعی شده پیشنهادهایی منطقی در دو حیطه ساخت سازه های مکانیکی و بیولوژیکی مبتنی بر شرایط منطقه برای حفاظت آب و خاک ارائه گردد. شهرستان بستک در شمال غربی هرمزگان واقع شده است . به لحاظ شرایط محیطی گرم و خشک حاکم بر آن از جمله نقاط فقیر کشور از نظر منابع آب محسوب می شود. این در حالی است که سالانه ٧.٢٤ میلیارد متر مکعب آب در استان هرمزگان به صورت هرز آب و سیلاب به دریا ریخته و از دسترس خارج می شود.(سازمان آب هرمزگان ١٣٧٢) از سوی دیگر با توجه به پراکندگی سازندهای زمین ساختی شور و کیفیت نا مناسب آبهای زیر زمینی اهمیت آب در این منطقه دو چندان می گردد. مردم این منطقه در بیشتر ایام سال از کمبود شدید آب آشامیدنی و هم چنین کشاورزی رنج می برند. این منطقه از لحاظ زمین شناسی تحت تاثیر دو عامل زمین ساختی ، یکی چین خوردگی کلی زاگرس و دیگری پدیده دیاپیریسم قرار دارد. برای آبیاری بیشتر اراضی کشاورزی منطقه از منابع آب زیر زمینی شور، قلیایی و سنگین و یا جریانات سطحی که از سازند های شور عبور می کنند، استفاده می شود. و از طرف دیگر بالا بودن سطح آب زیر زمینی و شدت تبخیر همواره از حاصلخیزی خاک منطقه کاسته می شود. گذشته از شور و قلیایی بودن خاک ، فاکتور فرسایش نیز در کاهش حاصلخیزی آن بسیار موثر بوده است . این تحقیق بیشتر به دنبال پیدا کردن شواهد ژئومرفیک تاثیر گذار روی منابع آب و خاک منطقه بوده ، به نحوی که بتوان نسبت به ردیابی و ارائه راهکار در این نواحی اقدام کرد. و در نهایت گنبد های نمکی به عنوان یکی از عوامل اصلی شوری آب و خاک منطقه معرفی شده است از فعالیتهای میدانی و روشهای کتابخانه ای و اسنادی برای رسیدن به این هدف استفاده شده است و جهت جلوگیری از تخریب منابع آب و خاک می بایست طرحهای کنترل شوری به اجرا در آیند که این طرحها به علل زیادی دارای مشکلات فراوان است . لذا سعی شده پیشنهادهایی منطقی در دو حیطه ساخت سازه های مکانیکی و بیولوژیکی مبتنی بر شرایط منطقه برای حفاظت آب و خاک ارائه گردد.
Machine summary:
"(عکس ١ ) دور نمایی از گنبد نمکی فتویه (عکس ٢) تراسهای آبرفتی تنگه شهر بستک (عکس ٣)بستر نمکی رودخانه شور منابع و ماخذ: ١- آب و فاضلاب روستایی هرمزگان (١٣٨٥): طرح آبرسانی به روستاهای بستک ٢- احمدزاده هروی (١٣٦٩): مجموعه مقاله سمپوزیوم دیاپیریسم در ایران ، مفاهیم جدیدی از چینه شناسی سازند هرمز ٣- اداره جهاد کشاورزی شهرستان بستک (١٣٨١): آمار محصولات زراعی و باغی بستک ٤- استانداری هرمزگان (١٣٨١): واحد GIS طرح جامع استان هرمزگان ، پهنه بندی خطر زمین لرزه هرمزگان ٥- ثروتی ، محمدرضا(١٣٨١): ژئومورفولوژی منطقه ای ایران ـ انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح ٦- خسرو تهرانی ، خسرو کلیاتی (١٣٧٦): درباره چینه شناسی ایران و مقاطع تیپ تشکیلات ، انتشارات دانشگاه تهران ٧- دفتر مطالعات طرح جامع توسعه استان هرمزگان (١٣٨١): منابع اراضی و خاکشناسی استان هرمزگان ٨- سازمان آب منطقه ای هرمزگان (١٣٧٢): گزارش شناسایی دشتهای شهرستان بستک ٩- سازمان جغرافیای نیروهای مسلح (١٣٨٤): نقشه توپوگرافی ١ بندرلنگه 250000 1 ١٠- سازمان جغرافیای نیروهای مسلح (١٣٦٤): نقشه توپوگرافی بیرم 250000 ١١- سازمان جغرافیای نیروهای مسلح (١٣٨٤): نقشه توپوگرافی ١ لار 250000 ١٢- شرکت ملی نفت ایران (١٣٧٢): نقشه زمین شناسی ١:٢٥٠٠٠٠ و ١:١٠٠٠٠٠٠ ١٣- عفیفی ، محمد ابراهیم (١٣٧٦): ژئومرفولوژی گنبد نمکی شمال غرب کرموستج لارستان ، پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما دکتر محمدرضا ثروتی ، دانشگاه آزاد اسلامی لارستان ١٤- فقیه ، علی (١٣٨٢): بررسی مورفوتکتونیکی ارتباط گسلهای پی سنگی با توزیع مکانی گنبدهای نمکی جنوب شرق زاگرس ، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته زمین شناسی دانشگاه شیراز، استاد راهنما فرهودی ١٥- کردوانی ، پرویز(١٣٧٤): ژئو هیدرولوژی ـ دانشگاه تهران ١٦- کردوانی ، پرویز(١٣٨١): منابع مسائل آب در ایران ج ١ ـ دانشگاه تهران ١٧- کردوانی ، پرویز(١٣٧٥): مناطق خشک ج ٢ خاکها ( طبقه بندی جغرافیایی مسایل بهره برداری از آنها) دانشگاه تهران ١٨- لاوری نیا، عبداله (١٣٨٢): ژئومرفولوژی و هیدرولوژی حوضه آبریز مهران ، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد لار، استاد راهنما دکتر محمدرضا ثروتی ، ١٩- مهندسین مشاور اسپید آب فارس (١٣٨٣): مطالعات تفصیلی - اجرایی آبخیزداری حوضه آبخیز مغدان بستک - خاکشناسی و قابلیت اراضی ـ ج ٥ ٢٠- نبوی ، محمدحسن سبزه ای ، آذر(١٣٦٩): مفاهیم جدیدی از چینه شناسی سازند هرمز و مسئله دیاپیریسم در گنبدهای نمکی جنوب ایران ، مجموعه مقالات سمپوزیوم دیاپیریسم ٢١- وزارت نیرو(١٣٧٢): گزارش شناسایی منابع آب کارستیک و سازندهای زمین شناسی ـ حوضه مهران و ساحلی"