Abstract:
عدم مکانگزینی صحیح کاربریهای شهری خصوصا کاربری آموزشی، منجر به ناهماهنگی بین نیازها و خدمات ارایه شده از سوی کاربریها میشود. روند رو به افزایش تعداد دانشآموزان از یک طرف و محدودیت منابع مالی، نبود برنامهریزی، کمبود زمین مناسب، استفاده نکردن از برنامه ریزان شهری و سیستم اطلاعات جغرافیایی از طرف دیگر، باعث شده تا مکانیابی بهینه در اکثر فضاهای آموزشی اعمال نگردد. هدف این پژوهش ارزیابی مکانگزینی مراکز آموزشی و همچنین ساماندهی بهینه مراکز آموزشی از طریق شناسایی مناطق بهینه برای احداث مدارس جدید در شهر اهواز میباشد. به منظور مکانیابی مناسب مراکز آموزشی در این پژوهش از رویکرد FMCDM _ GIS استفاده شده که برای ارزیابی وضعیت موجود مدارس از منطق بولین و برای مکانیابی بهینه مدارس جدید از روش فرآیند تحلیل سلسلهمراتبی فازی(FAHP) استفاده شده است. روش تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی بوده که در این مسیر ابتدا از مدل بولین برای ارزیابی مکانگزینی مدارس موجود استفاده شده است. نتایج مدل بولین ساماندهی مراکز آموزشی شهر اهواز را از طریق شناسایی مناطق بهینه برای احداث مراکز آموزشی جدید ضروری میسازد. بررسی وضعیت موجود با بکارگیری منطق بولین، نشان میدهد که 63% از مدارس مقطع راهنمایی در مکان نامناسب از نظر معیارها و ضوابط مکانیابی قرار گرفتهاند. در سطح مناطق نیز منطقه منطقه 2 مناسبترین و منطقه 3 نامناسبترین وضعیت را از نظر مکانیابی بهینه مراکز آموزشی دارند. نقشه ترکیبی(FAHP) مناطق مناسب برای احداث مدارس جدید در شهر اهواز را پهنهبندی میکند. با توجه به نقشه خروجی حاصل از تلفیق شاخصهای مکانی، مستعد ترین پهنهها در هر منطقه برای احداث مراکز جدید شناسایی شده است. نتیجه نهایی تحقیق نشاندهنده توانمندی روش FMCDM _ GIS در مکانیابی مراکز جدید آموزشی و ساماندهی مراکز موجود میباشد.
Machine summary:
"مکان یابی مراکزآموزشی با بهره گیری از شیوة تلفیق روش بولین ، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی ، و سیستم اطلاعات جغرافیایی ، مبحثی است که تاکنون تحقیقـات زیـادی بـه طور تخصصی و ترکیبی در این زمینه انجام نشده است اما در خصوص مکان یـابی انـواع خدمات ، کاربری های آموزشی شهری ، و استفاده از GIS١ در مکان یابی این مراکز مطالعات چندی انجام شده که در زیر به معرفی آنان پرداخته می شود: نلیو٢ و همکاران (٢٠٠٤) در کشور برزیل در تحقیقی بـا عنـوان "مکـان یـابی مـدارس ابتدایی با بکارگیری GIS" با در نظر گرفتن معیارهایی چون زمین شناسی ، گسـل ، شـیب ، مراکز جمعیتی و..
همان گونه که بررسی پیشینه موضوع نشان می دهد در تحقیقات انجام شده در رابطه بـا استفاده از GIS در ترکیب با مدل های تصمیم گیری چند معیاره ، بیشتر سعی در مطرح کردن قابلیت GIS به عنوان ابزاری کارآمد در ساماندهی مراکز آموزشی بوده اسـت و بکـارگیری مدل های کارآمد تر و بهینه سازی مسئله استقرار مراکز آموزشـی بـا اسـتفاده از روش هـای نوین از قبیل منطق فازی در تلفیق با GIS کم تر مورد توجه قرار گرفته است .
از آنجا که مکان و عملکرد هـر کـاربری در تقسیمات کالبدی شهر جایگاه معینی دارند و در صورت عدم انطباق مکان کاربری و حوزه عملکرد آن آسایش و امنیت شهروندان سلب خواهد شد(شـیعه ، ١٣٨٠: ٩٨) در رابطـه بـا مکان گزینی و ساماندهی کاربری آموزشی ، باید سازگاری و ناسـازگاری فضـایی - مکـانی این کاربری با کاربری های دیگر را در نظر گرفت و با توجه به این سازگاری و ناسازگاری مهم ترین شاخص های تأثیر گذار اخذ شـود و در نهایـت اسـتانداردهای فـوق الـذکر را در بررسی وضع موجود و مکان یابی مراکز جدید اعمال کرد."