Abstract:
در این مقاله بر اساس کتاب «جواهرالاسرار» به معرفی اندیشههای عرفانی حمزه بن علی ملک اسفراینی(784 – 866 ه.ق) معروف به شیخ آذری پرداخته شده است. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که انتخاب نفسشناسی به عنوان بهترین راه خداشناسی؛ اعتقاد به رویت الهی؛ تبیین مقام جامعیت انسان و خلیفهاللهی او؛ تطبیقهای متنوع عالم کبیر با عالم صغیر و تبیین روابط آن دو؛ حقیقت محمدیه؛ انسان کامل؛ نبوت و ولایت؛ و تبیین مراتب هستی از جمله آرای انعکاس یافته در برخی آثار این عارف شیعی، به ویژه جواهرالاسرار اوست. البته شیخ در ارائه مباحث مذکور، از برخی یافتههای علم حروف و نقطه و تعالیم مکتب ابن عربی به کرات استفاده کرده است که بدین ترتیب آذری را میتوان به استناد کتاب جواهرالاسرار به نوعی از شارحان مکتب ابنعربی و در مکتب صحو قلمداد کرد.در این مقاله بر اساس کتاب «جواهرالاسرار» به معرفی اندیشه های عرفانی حمزة بن علی ملک اسفراینی(٧٨٤ – ٨٦٦ ه.ق) معروف به شیخ آذری پرداخته شده است . یافته های این پژوهش نشان میدهد که انتخاب نفس شناسی به عنوان بهترین راه خداشناسی؛ اعتقاد به رویت الهی؛ تبیین مقام جامعیت انسان و خلیفه اللهی او؛ تطبیق های متنوع عالم کبیر با عالم صغیر و تبیین روابط آن دو؛ حقیقت محمدیه ؛ انسان کامل ؛ نبوت و ولایت ؛ و تبیین مراتب هستی از جمله آرای انعکاس یافته در برخی آثار این عارف شیعی، به ویژه جواهرالاسرار اوست . البته شیخ در ارائه مباحث مذکور، از برخی یافته های علم حروف و نقطه و تعالیم مکتب ابن عربی به کرات استفاده کرده است که بدین ترتیب آذری را میتوان به استناد کتاب جواهرالاسرار به نوعی از شارحان مکتب ابن عربی و در مکتب صحو قلمداد کرد.
In this article mystical thoughts of Sheikh Ᾱzari Esfarāyeni، according to Javāher al-Asrār book، will be introduced. Findings of this research show that choosing self-knowing as the best way of Godknowing؛ ability of human for vision of God؛ describing the human’s allcomprehensiveness situation and his position of Divine vicegerent؛ various comparing of the macrocosm with the microcosm and describing their relations؛ Muhammadan Reality؛ Perfect Man؛ prophecy and sanctity؛and describing the levels of existence are some of this Shi’ite mystic’s thoughts that have been reflected in his writings especially in Javāher al-Asrār. Sheikh Ᾱzari has repeatedly used some findings of science of Letters and Point، and Ibn ‘Arabī’s teachings for clarifying his mystical thoughts in Javāher al-Asrār. So based on Javāher al-Asrār content we can classify this author in clarifiers of Ibn ‘Arabī’s teachings and sober school.
Machine summary:
"»(جواهرالاسرار منتخب مفتاحالاسرار، ص٦٤) آذری معتقد است در هر یک از عوالم سه گانه ، میتوان نشانی از حقیقت محمدیه یافت و بر این اساس مینویسد: «پس یک نقطه باشد که در لاهوت، به اعتبار صفات مختلفه حیات و قدرت و علم و ارادت و سمع و بصر خوانندش و در ملکوت، عقل اول و نفس کلی و به لسان شرع ملائکۀ کروبی و روحانی دانندش و در ناسوت، آدم و ابراهیم و موسی و عیسی گویندش و چون بعد از دایرة نبوت در دایرة ولایت افتد، امیرالمؤمنین علی و امیرالمؤمنین حسن و امیرالمؤمنین حسین و جعفر و بایزید و جنید و محمد مهدی نامندش.
٣-٣٦٢) در پایان با توجه به آنچه گذشت میتوان به عنوان اختصاصات شیخ آذری در تبیین افکارش چنین گفت که او خود را مقید به یک سبک نکرده است ؛ به طوری که گاه در قالب تفسیر یک حدیث اندیشۀ خود را عرضه کرده، گاهی شرح یک بیت شعر زمینه ای برای تبیین اندیشه اش شده است ، گاه از تمثیل بهره برده، گاهی نوشته هایش را با نقل کلام بزرگانی چون ناصرخسرو، مولوی، ابن عربی، شبستری، عراقی، شاه نعمت الله ولی به تأیید رسانده است و گاهی نیز با تطبیق عالم کبیر و عالم صغیر، آیات آفاقی و انفسی حضرت حق را در تبیین افکارش به مدد فراخوانده است .
انتخاب نفس شناسی به عنوان یکی از بهترین طرق خداشناسی، اعتقاد به رؤیت الهی، تبیین مقام جامعیت انسان و مقام خلیفه الهی او، تطبیق های متنوع عالم کبیر با عالم صغیر و تبیین روابط این دو عالم ، حقیقت محمدیه ، انسان کامل ، نبوت و ولایت ، تبیین مراتب هستی، از جمله مباحث عرفانیای هستند که آذری در جواهرالاسرار به سبک خود به آنها پرداخته است ."