Abstract:
اعتقاد به وجود خداوند، عمومی ترین سوال ذهن بشر و اساسی ترین رکن اعتقاد دینی است . در منابع اسلامی ، دلایل متعددی برای وجود خداوند ارائه شده است و فلاسفه نیز برهان های مختلفی در این زمینه مط رح کردهاند. امام رضا(ع ) در مناظرههای مختلف خود با عمران صابی ، جاثلیق ، سلیمان مروزی و مرد زندیق در مرو، دلایلی برای وجود خداوند برشمردند. این مقاله با تحلیل فرمایش های امام(ع ) در آن مناظرهها، به دنبال اشارههای احتمالی ایشان به برهان های اثبات وجود خداوند است . براساس نتایج بررسی حاضر، برهان های حدوث، حرکت ، نظم ، امکان و وجوب و صدیقین از برهان های مورد اشاره امام(ع ) بودند. حتی بعضی از عبارتهای مورد استفاده ایشان طوری بیان شدهاند که به اعتبار گوناگون ، ناظر بر برهان های مختلف است .
Machine summary:
"ذکر این نکته ضروری است که ارائه برهان نظم از سوی انبیاء برای اثبات واجب الوجود نبوده ، بلکه برای هدایت کسانی مط رح شده است که به یکتایی ، وجوب و خالق بودن خداوند معتقد بوده اند؛ ولی در پاره ای از امور به شریک در ربوبیت الهی اعتقاد پیدا کرده اند (جوادی آملی ، ١٣۸١: ١٠٥)، ازاین رو علت ارائه این برهان از سوی امام رضا(ع ) نیز امکان دارد همین باشد.
صنع را دلیل وجود مقدر و ناظم دانستند (طبرسی ، ١٣۸٦: ١٧۲) استعمال کلمه "هذا" در آخر این فرمایش ها نیز حاکی از آن است که امام (ع ) همه دوران فلک ، انشای ابر، تصریف باد، حرکت خورشید و ماه و ستارگان و سایر نشانه های عجیب عالم را تحت یک مجموعه معرفی فرموده اند که دارای یکپارچگی و نظم بوده و به خداوند منتسب است .
علاوه بر این موارد که برهان صدیقین به وضوح از سوی امام (ع ) مط رح شده است ، سایر موجوداتی که ایشان در مناظره ها به کار برده اند، از بدن انسان ، موجودات ، ابر، باد، آسمان و زمین ، خورشید و ماه و ستارگان تا ابداع ، مشیت ، صفات و اسماء خدا و تغییر و حرکت ، اگر از جنبه فقر وجودی شان مدنظر قرار گیرند، انسان را به موجود مستقلی راهنمایی می سازند که هیچ وابستگی ندارد و این همان برهان صدیقین است ."