Abstract:
عرفاتالعاشقین و عرصاتالعارفین اثر تقی الدین اوحدی حسینی دقاقی بلیانی ، یکی از تذکره های مهم و مفصل قرن یازدهم هجری است . این تذکره ، تفاوتهای بسیاری با سایر تذکره های هم عصر خود دارد. از جملة این تفاوتها، می توان به مفصل بودن ، سبک نگارش و شیوة متفاوت نگرش وی در پرداختن به شرح حال شعرا و عرفا، اشاره کرد. تفاوتهای یاد شده در بیان شرح حال فضل الله استرآبادی ، یکی از عرفای مشهور قرن هشتم و موسس فرقة حروفیه ، بارز است . این در حالی است که از فرقة حروفیه ، به سبب الحادی دانستن آن ، چندان یادی نمی شده است . برای پی بردن به این تفاوت ، تذکرة عرفاتالعاشقین را با تذکره ها و منابع تاریخی پیش از این دوره (هم دورة فضل الله ) و منابع پس از عرفات ، مقایسه کردیم . به طور کلی می توان گفت ، منابع تاریخی پیش از
عرفا ، ت نگرشی منفی به حروفیه و موسس این فرقه داشته اند و به عارف و شاعر بودن
وی اشاره ای نکرده اند. اما منابع پس از عرفا ، ت با وجود نگرشی نه چندان منفی، به
تفصیل عرفات به شرح حال وی نپرداخته اند. نگرش مثبت اوحدی به فضلالله، تفاوت
نگرش در بیان شرح حال وی و مطرح کردن او به عنوان یک شاعر عارف، با نقل ابیات
فراوانی از وی، از نکات برجستة این تذکره است.
Machine summary:
"٣. منابع عمدتا تاریخی که در بیان حادثه سوءقصد به جان شاهرخ ، نام فضل الله استرآبادی را به عنوان کسی که احمد لر مریدش بوده ، ذکر کرده و بدون ارائه مطلبی در مورد خود فضل یا فرقه حروفیه ، به شرح حادثه پرداخته اند؛ زبدةالتواریخ ، مطلع سعدین و مجمع بحرین و حبیب السیر از این جمله اند.
این حکایت از مرگ فضل ، با منابع در دست ، تفاوت چشمگیری دارد: نخست آنکه کشته شدن فضل را به دست میرانشاه ، یکی دیگر از پسران تیمور و در زمان حیات خود تیمور دانسته اند (براون ١٣٦٥: ٢١٢)؛ دیگر آنکه سبب کشته شدنش در هیچ یک از منابع موجود، تعبیر خواب تیمور، نوشته نشده است ، به ویژه آنکه بلیانی نیز، در این مورد توضیح مفصل و قانع - کننده ای ارائه نداده و تنها در یک عبارت گذرا به آن اشاره کرده است .
این تذکره که در هندوستان تألیف شده اثری تاریخی و جغرافیایی است ، به همراه شرح حال ١٥٦٠ شاعر، عارف ، فاضل ، امیر و سلطان ؛ اما به فضل الله استرآبادی و عمادالدین نسیمی نپرداخته و حتی در بیان شرح حال قاسم انوار نیز اشاره ای به طرد شدن او به اتهام رابطه با حروفیان نکرده است (رازی ، هفت اقلیم ، ج ٣، ص ٢١٧)."