Abstract:
پرهیز از جزمگرایی یکی از مهمترین اهداف معرفتشناسان است. در این پژوهش بر آنیم در پرتو نگاه دو اندیشمند معاصر جایگاه جزماندیشی را شناخته و دریابیم که آیا گریزی از آن وجود دارد؟ اگرچه پاول و جعفری در دو پارادایم متفاوت رشد نمودهاند، شباهتهای فکری آنان، نظریاتشان را تطبیقپذیر کرده است. پرسش از ارتباط جزمگرایی با طبیعت انسانی، پاول و جعفری را در نگاه نخست، متفاوت مینمایاند؛ اما با دقت به دست میآید که جعفری وقتی از واژه خود طبیعی استفاده میکند، به تعبیر پاول نزدیک میشود. هر دو رهایی از پیشفرضها و اتصاف به فضایل اخلاقی را در پرهیز از جزمیت لازم میدانند؛ اما باید توجه داشت که جعفری این تهذیب را تحت نظارت خداوند مؤثر میبیند؛ اما پاول صرفا آن را در فضای تفکر انتقادی قرار میدهد. پاول در تربیتپذیرکردن تفکر انتقادی و دوری از جزمیت گامهای آموزشپذیر مؤثری برداشته است.
Machine summary:
"این پژوهش مطالعه موردپژوهانهای را به میان میآورد تا در پرتو نگاه دو فیلسوف ایرانی و آمریکایی، ریچارد پاول (Richard Paul) و محمدتقی جعفری جایگاه جزماندیشی را شناخته و دریابیم که آیا جزمیت بهطور مطلق نامطلوب و آسیبزاست و چه راهکاری برای پرهیز از آن توصیه میشود؟ اگرچه پاول و جعفری در دو پارادایم و فضای فکری متفاوت رشد کردهاند، شباهتهای فکری که در این مسئله وجود دارد، افکار و نظریات آنان را مقایسهپذیر و این نظر را تقویت میکند که متفکرانی که تعلیم و تربیت مهارتهای تفکر، مسئلهآنها باشد، اصول ، مبانی و رهیافتهای مشابهی را رقم میزنند؛ زیرا ساحت عقلانیت مهمترین وجوه تشابه انسانها با یکدیگر است.
خودآگاهی به اعتقاد علامه جعفری اگر انسان به خودآگاهی دست یابد- که البته از آن با تعبیر شاهد خویشتنبودن نام میبرد- نتایج و حقایق مهمی برای او کشف خواهد شد: اینکه آدمی دارای شخصیت است و موجودیت او تحت مدیریت آن است، این آگاهی موجب پیشرفت و استقلال بیشتر این شخصیت شده، او را برای تحصیل آزادی، اختیار و احساس مسئولیت در برابر عوامل جبری و شبهجبری برمیانگیزاند تا استعدادهای گوناگون درونی خود را به کار گیرد (جعفری، 1393، ص476).
جزمیت به معنای باور و عقیدهای که به عنوان اصل یقینی پذیرفته شده و انتظار میرود دیگران نیز بپذیرند و جزمگرا به معنای کسی که بر خلاف فیلسوف، اندیشهاش را شکناپذیر و مصون از پرسش میداند و اندیشههای متقابل را بهطورکلی نادرست فرض میکند، از نظر هر دو فیلسوف معاصر، جعفری و پاول نقد میشود."