Abstract:
تاریخ قرن اخیر ایران، همواره متاثر از درآمدهای ناشی از نفت بوده است. به نظر میرسد، بررسی تغییرات و تحولات این سالها بدون توجه به جایگاه نفت و تاثیر آن در عرصههای گوناگون، عملی مشکل یا غیر ممکن است. هدف اصلی این پژوهش، بررسی نقش نفت در شکلگیری زمینههای انقلاب اسلامی ایران است تا از زاویهای نو، بخشی از علل و عوامل شکلگیری و وقوع انقلاب در ایران تبیین شود. با استفاده از دو متغیر واسطه آموزش و مطبوعات، درآمدهای نفتی ارتقاء ادراک عمومی و سطح آگاهی جمعی مردم ایران را باعث شد. این امر نقش مهمی در به وجود آمدن بسترهای سیاسی و اجتماعی و روانی لازم، برای شکلگیری و وقوع انقلاب اسلامی ایران ایفا کرد که نارضایتی عمیق یکی از مهمترین آنان بود. در این پژوهش، روش شرح و تبیین (Explanation ) به کار گرفته شده و به فراخور، از منابع مختلف تاریخی مانند اسناد، کتابها، مقالات و نشریات استفاده شده است.
The contemporary history of Iran has been influenced by oil revenues. Apparently، the examination of changes of recent years is impossible or at least difficult without the consideration of oil and its effects on different aspects. The present study aims to investigate the role of oil in the backgrounds of Islamic revolution of Iran. In other words، the factors including education، press، revenues of oil and public consciousness had a great influence on political- social backgrounds i.e. discontent for Islamic revolution of Iran. This research is based on historical resources such as documents، books and journals with descriptive- analytical approach.
Machine summary:
تبیین تاثیر درآمدهای نفتی در پیدایش نهادهای جدید (آموزش و مطبوعات) در ایران و نقش این عوامل در شکلگیری زمینههای انقلاب اسلامی ایران (۱۳۳۲ تا 1357 ش/1953 تا ۱۹۷۹ م) مرتضی دهقاننژاد 1 - علیاکبر کجباف **- عبدالکاظم مجتبیزاده *** چکیده تاریخ قرن اخیر ایران، همواره متاثر از درآمدهای ناشی از نفت بوده است.
این امر نقش مهمی در به وجود آمدن بسترهای سیاسی و اجتماعی و روانی لازم، برای شکلگیری و وقوع انقلاب اسلامی ایران ایفا کرد که نارضایتی عمیق یکی از مهمترین آنان بود.
ارتباط افزایش درآمدهای نفتی در گسترش آموزش و تاثیر آن بر مطبوعات و نقش این عوامل در ارتقاء آگاهی و ادراک مردم در سالهای ۱۳۳۲ تا 1357 ش/۱۹۵۳ تا 1979م و نیز تاثیر آن در بروز نارضایتیهای عمومی، به عنوان یکی از بسترهای بروز انقلاب، موضوع این پژوهش است.
این نسبت به حدود 65 درصد در برنامه هفت ساله دوم (۱۳۳۵ تا 1342 ش/۱۹۵۶ تا 1963 م) و 70 درصد در برنامه پنج ساله سوم (۱۳۴۲ تا 1347 ش/۱۹۶۳ تا 1968 م) و بیش از 80 درصد در برنامه پنج ساله چهارم (۱۳۴۷ تا 1352 ش/۱۹۶۸ تا 1973 م) افزایش یافت؛ بنابراین در ایران، درآمدهای حاصل از فروش نفت نقش بسیار مهمی در تامین بودجههای مورد نیاز، برای اجرای برنامههای نوسازی اقتصادی و اجتماعی داشت.
ب. آموزش (مدرسهها و دانشگاهها) در ایران در سالهای ۱۳۳۲ تا 1357 ش/۱۹۵۳ تا 1979 م با شروع دوره دوم سلطنت محمدرضاشاه که مقارن با انعقاد قرارداد جدید نفتی بین ایران و شرکتهای کنسرسیوم و به دنبال آن، افزایش سهم ایران از درآمدهای نفت بود، دولت درصدد اجرای برنامههای توسعه محور برآمد.