Abstract:
به دنبال شکلگیری مبلغین تبشیری در غرب، انجمن تبلیغی کلیسا با تکیه بر نفوذ انگلیس در ساختار سیاسی ایران؛ اصفهان را کانون استقرار خود ساخته و پس از تعیین سرحدات تبلیغی با پرزبیتریها، درصدد بسط قلمرو به یزد، کرمان و شیراز برآمد. در این میان گرچه بعد مسافت یزد از مراکز تحول خیز و امنیت نسبی؛ تضمینی بر حضور و بقای سه اقلیت زرتشتی، یهودی و بهائی بشمار میرفت، اما در خلا وجود همکیشان مسیحی، انجمن تبلیغی کلیسا جذب اقلیتهای مذکور و خاصه زرتشتیان را فرصتی مغتنم شمرده؛ برای جلوگیری از تحریک احساسات دینی مسلمین، اهداف تبلیغی خود را در قالب ارائهی خدمات درمانی و آموزشی پوشیده داشت. باوجود حمایت سیاسی انگلیس و حکومت مرکزی در تضمین بقای انجمن، اوج درخشش مبلغین را میتوان تا وقایع مشروطیت دانست که با ساخت بیمارستان، مدرسه و توزیع اعانه میان مستمندان شیوههای مختلفی را برای جذب نوکیشان به آزمون گذاردند. بر این اساس پژوهش حاضر میکوشد تا کارکرد این انجمن در حوزههای درمانی، آموزشی و دیگر تدابیر جذب نوکیش را به بحث گذارد.
Machine summary:
"چه تناسبی میان حضور اقلیت های دینی در یـزد با تمایل انجمن به فعالیت در آنجا وجود داشـت ؟ شـیوه هـای تبلیغـی مبلغـان در رابطـه بـا زرتشتیان ، یهودیان و بهائیان چگونه بود؟ استفاده از خدمات آموزشی و درمانی چه تأثیری بر تثبیت موقعیت انجمن داشت ؟ و مبلغان در جذب مسلمانان از چه تدابیری بهره میگرفتند؟ شکل گیری انجمن تبلیغی کلیسا و فعالیت در ایران در نیمه ی دوم قرن هیجدهم ، پیشتازی انگلیس در ظهور صنایع نوین باعث شـد تـا در پی تعامل دوسویه ی سرمایه داری و مسیحیت (حائری، ١٣٦٦: ٢٩٠)، این کشـور بـه کـانون شکل گیری انجمن های پروتستان نام بردار گردد.
شکل پذیرفته بود که پیروانش تحمل فشارهای بیرونی را ارجح بر تغییر عقیده میدانستند و این موضوع بدان حد در نظر مبلغان مهم مینمود که نـاپیر مـالکوم برآنسـت : «بـه سـرعت بایستی از منفعت چنین بستری بهره گرفت ، چراکه ما به ندرت این گونه فرصـت اسـتثنایی را بـرای حمله به اسـلام ، آن هم در سرزمیـن خودش مییابیم » (٩٥ :ibid) راهکارهای انجمن در جذب مسلمانان - ساخت بیمارستان و ارائه ی خدمات نوین درمانی تجربه ی فعالیت هیئت های مسیحی گویای آن بود که در جوامع مسلمان و خاصه ایران ، تبلیغی خلاف باور اکثریت نه تنها باعقل و عـرف سـازگار نیسـت کـه تحریـک احساسـات عمومی حتی قویترین پشتوانه های سیاسی را نیز بیاثر میسازد."