Abstract:
کوشش نویسندگان در این مقاله، به بازخوانی روند پدیدآمدن حماسهی ملی شاهنامه، معطوف بوده است. نویسندگان از زاویهای به نسبت تازهتر به روند پدیدآمدن شاهنامه یا شاهکار حماسهی ملی، پرداختهاند. این درست است که ما امروز از متن به نسبت منقح شاهنامه یا به تعبیری دیگر، کتاب بزرگ حماسهی ملی، برخوردار هستیم؛ اما این که در فرایند پدید آمدن این متن که از باشکوهترین متنهای فرهنگی، اسطورهای، زبانی، ملی، ادبی و تاریخی ایران و زبان فارسی است، چه تحولاتی رخ داده یا این که در سیر سرودن آن کتاب، چه حادثههایی به وقوع پیوسته، کمتر سخن در میان است. سبب این کاستی هم تا اندازهای مشخص است: نبودن منابع کافی! نگارندگان این مقاله، در بررسیهای تاریخی و شواهد شعری در متن شاهنامه، به این باور رسیدهاند که شاهنامهی فردوسی که خود حاصلآمده از متن یا متنهای نوشتاری و به حدس و گمان، روایتهایی شفاهی بوده، در فضایی بسیار خطربار و با نقشهای از پیش تعیین شده، از سوی حامیان حماسهی ملی و همت والای فردوسی، به گونهای پیروزمندانه، پدید آمده است. این پیروزی، حاصل نقشهای زیرکانه و مخفیانه از سوی حامیان حماسهی ملی بود و در مراحل گوناگون، مورد حمایت قرار گرفت تا سرانجام به همت فردوسی، به شکل کنونی به دست ما رسید. بنا بر نتایج این مقاله، در فرایند یادشده، تا رسیدن به این نقطه از شکوه و به بارنشستن این نهال پربار، بسیاری از بزرگان فرهنگ و ادب و خویشکاران وطندوست ایرانی، در این راه، جان باختند.
Machine summary:
این درسـت اسـت کـه مـا امروز از متن به نسبت م ح شاهنامه یا به تعبیری دیگر، کتاب بزرگ حماسه ی ملی ، برخوردار هس یم ؛ اما ین که در فرا ند پدید آمدن ایـن مـتن کـه از باشـکوهتـرین متن های فرهنگی ، اسطورهای، زبانی ، ملی ، ادبی و تـاریخی ایـران و زبـان فارسـی است ، چه تحولاتی رخ داده یا این که در سیر سرودن آن کتاب، چه حادثه هایی بـه وقوع پیوسته ، کم تر سخن در میان است .
در مقدمه ی شاهنامه ، آنجا که به «نامه ی شاهان» اشاره می کند که امیر ابومنصور عبدالرزاق به چاکر خویش فرمـان داد که آنها را گرد آورند، بی تردید به نامه ها و آثار و کتابهای خاندان شاهی نیـز اشـاره دارد (قزوینی ، ١٣٣٢: ٣٥)؛ بنابر بیت های فردوسی که در بالا آورده شد، نخس ین منبـع خطـی و روایی که در اخ یار انجمن م ی حماسه می توانست قرار بگیرد، نقل قولها و اسنادی بود که در اختیار خاندان هاشم و سهل قرارداشت .
آیا فردوسی به گرایش های ذوقبرانگیز دقیقـی بـه کـیش زردشـتی سخن می گوید؟ درست است که گفته ند د یقی مسلمان بود و نام فرضی او یز بایـد مؤیـد ین قول باشد؛ اما به سبب هایی ، باز نمی توان به این گفته ایمان آورد.