Abstract:
درخت سیب یکی از مهمترین و قدیمترین گونههای باغی در سطح جهان که میزان تولید آن به عناصر اقلیمی وابسته است. هدف از این تحقیق ارائه مدلی فضایی اقلیممبنا و مناسب برای تولید سیب درختی کشور با استفاده از مـدل رگرسیون موزون جغرافیایی است. به همین منظور، عوامل اقلیمشناختی پس از بررسی و انتخاب به صورت میانگین 9 ساله (1376- 1384) متناسب با طول آماری تولید محصول سیب در سطح ایستگاههای مورد مطالعه محاسبه و بهصورت لایههای اطلاعاتی مکانمند وارد سیستم اطاعات جغرافیایی شدند. با بهکارگیری عناصر اقلیمی با بیشترین همبستگی فضایی بهعنوان متغیرهای مستقل، مدلهای فضایی اقلیممبنا با کمترین فاکتور تورم واریانس حاصل شد. براساس شاخصهای آماری ضریب تعیین، کمترین مقدار باقیماندهها و کمترین مقدار درصد خطا، مدل مناسب و بهینه تولید سیب انتخاب شد. خروجی مدل نهایی بیانگر مهمترین عامل در تبیین میزان تولید محصول سیب میانگین دمای دسامبر است که نقش این عامل اقلیمی در شمال و شمالغرب کشور معکوس و به سمت جنوب و جنوبشرق رابطه آن با تولید سیب مستقیم است. میانگین کمینه دمای مارس دارای اولویت دوم در میزان تولید سیب است که نقش مکانی آن در مناطق شمالی، غربی و شمالشرقی کشور مستقیم و در نیمه جنوبی کشور معکوس است. در نهایت ضرایب محلی مجموع ساعات آفتابی فوریه بهعنوان سومین متغیر تاثیرگذار، در جنوبشرق معکوس و به سمت غرب و شمالغرب مقادیر آن مثبت است. ضریب تعیین (R2) مدل فضایی انتخاب شده با کمینه جایگیری در مناطق شمالغرب و شمالشرق کشور، در بهترین شرایط 48درصد از تغییرپذیری فضایی تولید سیب را در سطح کشور توسط متغیرهای اقلیمی وارد شده در مدل قابل توجیه میکند.
Machine summary:
جدول ١ مشخصات ایستگاه های مورد مطالعه ایستگاه طول جغرافیایی عرض جغرافیایی ارتفاع (متر) ایستگاه طول جغرافیایی عرض جغرافیایی ارتفاع (متر) اراک 49/77 34/10 1708 زنجان 48/48 36/68 1663 اردبیل 48/28 38/25 1332 سمنان 53/55 35/58 1131 ارومیه 45/08 37/53 1315 سنندج 47/78 35/00 1373 اصفهان 51/07 32/62 1550 شهرکرد 50/85 32/28 2048/9 اهواز 48/01 38/00 23 شیراز 52/60 29/53 1481 ایلام 46/43 33/63 1337 قزوین 50/01 36/25 1279/2 ساری 52/65 36/72 -21 قم 50/85 34/70 877 بجنورد 57/32 37/47 1091 کرمان 56/47 30/25 1753 بندرعباس 56/37 27/22 10 کرمانشاه 47/11 34/35 1318 بوشهر 50/01 28/98 19,6 گرگان 54/27 36/85 13/3 بیرجند 59/20 32/87 1491 مشهد 59/63 36/27 999 تبریز 46/28 38/01 1361 همدان 48/72 35/20 1679 تهران 51/32 35/68 1191 یاسوج 51/68 30/85 1831 خرم اباد 48/28 33/43 1148 یزد 54/28 31/90 1237/2 زاهدان 60/88 29/47 1370 رشت 49/65 37/20 37 کرج 50/54 35/55 1312,5 - - - - 1.
Pearson جدول ٢ میانگین ٩ ساله (١٩٩٧- ٢٠٠٥) تولید محصول سیب برحسب تن شهرستان تولید شهرستان تولید شهرستان تولید اراک 3205/3 خرم آباد 2540/7 قزوین 38806/2 اردبیل 2998/3 رشت 89/5 قم 12080/6 ارومیه 352887/4 زاهدان 160/9 کرج 19421,8 اصفهان 976 زنجان 17611/8 کرمان 9632/2 ایلام 66/7 ساری 274/2 کرمانشاه 8506/2 بجنورد 5601/7 سمنان 1494/8 مشهد 61893/6 بیرجند 274 سنندج 2719 همدان 8208/3 تبریز 7012/4 شهرکرد 1774/4 یاسوج 32004/1 تهران 883/4 شیراز 26826/1 یزد 134/2 در راستای آشکارسازی اثرگذارترین عناصر اقلیمی در طول سال به عنوان متغیرهای مستقل مدل رگرسیون موزون جغرافیایی ، پایگاه داده براساس میانگین های ایستگاهی در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی تشکیل و ٦١ لایه اطلاعاتی به صورت مکانمند و ماهانه جهت محاسبه هم بستگی فضایی تولید شد.