Abstract:
مطالعات ردهشناسی زبان حاکی از آن است که بین نقشهای نحوی و معنایی- منظوری رابطة مستقیمی دیده نمیشود. بخشی از دشواریهای درک مفاهیم ادبی نیز به دلیل ناآگاهی از کارکردهای معنایی نقشهای نحوی است. هدف پژوهش حاضر، بررسی این جنبه در ردیف فعلی قصاید خاقانی است. روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی است و دادهها با استفاده از روش تحلیل محتوا، به شیوة کتابخانهای و سندکاوی بررسی شده است. جامعة آماری، 130 قصیدة خاقانی و حجم نمونه، 63 قصیدة دارای ردیف فعلی است که در مجموع، 3887 بیت را در بر میگیرد. نتیجه نشان میدهد که خاقانی از مجموع 24 کارکرد حذف نهاد، در ردیفهای فعلی قصاید از شش کارکرد استفاده کرده است. تحلیلها بیانگر این است که پربسامدترین این کارکردها به ترتیب؛ اهمیت مسند، پرهیز از بیهودهگویی، تحقیر، تعظیم، ادعای گوینده مبنی بر وضوح نهاد (مسندالیه) و شدت وضوح بوده است. هر یک از این کارکردها به گونهای با درونمایة قصاید یا مسائل مندرج در بیت در پیوند بوده که در مقاله بررسی شده است.
Typological studies of language show that there is no direct relationship between syntactic and semantic roles of the purpose. The difficulties of the literary comprehensions، in part، depend on the lack of information about the semantic approaches of the syntactic roles. The present study is to investigate this aspect in the verbal rhythms of Khaqani's odes. The research has been conducted through a descriptive-analytic method on the basis of data and content analysis technique using library documents. The research statistical society consisted of 132 Khaqani's odes and samples are 63 odes with verbal rhythms that in total encompass 3887 distiches. The results show that Khaqani has used 6، out of 24 functions of subject deletion in verbal rhythms of odes. The analysis indicates that the most frequent functions are: importance of predicate، rant avoidance، humiliation، obeisance، the author’s claim about subject clarity، and the intensity of its clearness، respectively. Each of these functions has somehow a link with the theme of odes، or with the content of distiches which has been investigated in this paper.
Machine summary:
دلایل ادبی حذف نهاد در ردیف های فعلی قصاید خاقانی 1 گشین شکوهی دانش آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان سیداحمد پارسا استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان (از ص ١٥٩ تا ١٦٨) تاریخ دریافت : ٩٣/٠٦/٠٣، تاریخ پذیرش : ٩٤/٠٦/٢١ چکیده مطالعات رده شناسی زبان حاکی از آن اسـت کـه بـین نقـش هـای نحـوی و معنـایی- منظـوری رابطـۀ مستقیمی دیده نمیشود.
تاکنون پژوهش های ارزنده ای دربارة ردیـف و کارکردهـای آن انجـام شـده اسـت ؛ از جمله پژوهش در شعر شاعرانی غیر از خاقانی، مانند «ارزش چند جانبۀ ردیـف در شـعر حافظ » (طالبیان و اسلامیت ، ١٣٨٤: ١١- ١٨) و نیز پژوهش دربـارة ردیـف در شـعر خاقـانی، چون «هنجارگریزیهای خاقانی در ردیف قصاید» (پارسا، ١٣٨٨: ٧٧-١٠٢) و لـیکن دربـارة دلایل حذف نهاد در قصاید خاقانی به طور عام و در ردیـف هـای فعلـی بـه طـور خـاص ، تاکنون مطالعه ای صورت نگرفته است .
٣-١- تأکید بر گزاره به خاطر ابهام هنری بیشترین بسامد حذف نهاد با ٢٠٠٧ بیت به منظور تأکیـد بـر گـزاره انجـام شـده اسـت (نمودار پیوست ) و این کار برخلاف نظر مؤلفان کتب معانی، تنها به خاطر اهمیـت دادن به گزاره و بیاهمیتی نهاد نیست ، بلکه به دلیل افزایش ابهام هنـری اسـت ؛ زیـرا بیشـتر حذفیات این چنینی مربوط به قصاید مدحی است .
٢. بررسی حذف نهاد در ردیف های فعلی قصاید خاقانی، بیانگر این نکتـه اسـت کـه شعر فارسی، به ویژه قصاید خاقانی و شواهد ذکر شده ، دارای ظرفیـت هـا و کارکردهـای خاصی است که ویژة زبان فارسی و متناسب با آن است .